Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тдпу ҳузуридаги педагог кадрларни қайта

Электрон тренажѐр – топшириқлар босқичма-босқич тақдим 
этиладиган жараѐнда таьлим олувчидан фаол ҳаракат қилишни талаб 
этган ҳолда фанни ўрганишда зарур бўлган билим ва кўникмаларни 
мустаҳкамлашга ѐрдам берувчи дастурий мажмуа
Ишчанлик ўйинлари – ўқув предмети ҳамда реал характердаги 
касбий фаолият ўртасидаги ўзаро зиддиятларни бартараф этиш 
имконини берувчи касбий масалаларни ҳал қилишнинг янги 
усулларини излаш методикасини ишлаб чиқиш асосида касбий 
фаолиятни ташкил этиш шароитларини моделлаштирувчи воситалар
Индивидуал амалий иш – ЭАТРтаълим йўналиши ўқув режаси 
ҳамда фаннинг ишчи ўқув дастурида кўзда тутилиб, тингловчилар 
томонидан 
ахборот-коммуникацион 
технологиялардан 
фаол 
фойдаланган ҳолда мустақил бажариладиган ўқув-назорат иши шакли
12

---

Моҳиятига кўра ЭАТР тугалланган мультимедиа материали 
ҳисобланади ва одатда муаллифлик муҳити ѐрдамида маълум бир 
дастурлаш тилида HTML – гиперматн бичимида яратилади. ЭАТР 
йиғинди (мажмуа) саналар экан, уларнинг сирасидан қандай 
манбалар ўрин олади? Айни ўринда ана шу савол хусусида сўз 
юритилади.
Бугунги кунда ЭАТРнинг асосий шакллари сифатида 
қуйидагилар кенг оммалашган (ахборот таълим ресурсларининг 
барчаси электрон шаклга эга бўлади; 2-расм): 
 
2-расм. ЭАТРнинг асосий турлари 
Асосий шакллари 
Ўқув ва ишчи
йўриқномалар 
ЎМнинг ишчи ўқув дастури 
Электрон методик қўлланма 
Электрон ўқув қўлланма 
Электрон маъруза матнлари 
Электрон дарслик 
ЭАТР
Амалий машғулотлар учун 
топшириқлар тўплами 
Машқлар тўпламлари 
Масалалар тўпламлари 
Хрестоматиялар 
Методик кўрсатмалар 
Рақамли видео лавҳалар 
Альбомлар, атласлар 
Имитацион тренажѐрлар 
Виртуал стендлар 
Электрон луғат ва
маълумотномалар 
Аудио ва видео материаллар, визуал 
анимациялар 
ЭАТР 
ҳужжати 
Лойиҳа ишлари
(намуналар) 
Тақдимотлар 
Ишчанлик ўйинлари 
Мультимедиа маҳсулотлари 
Очиқ on-linе курслари 
Педагогик амалиѐтни ташкил этишга 
доир ҳужжатлар тўплами (“Педагогик 
амалиѐтни ташкил этиш ва ўтказиш 
тўғрисида”ги Низом, педагогик ама-
лиѐт топшириқлари, тингловчиларнинг
амалиѐтдаги фаолиятини баҳоловчи 
мезонлар ва кўрсаткичлар) 
Назорат-синов ишлари (тест саволлари 
тўплами, амалий топшириқлар, лабо-
ратория ишлари вазифалари, ижодий 
лойиҳа, Б(Л)И мавзулари, тингловчи-
лар БКМни баҳолаш мезонлар, тинг-
ловчиларнинг БКМ даражасига
қўйилган балл кўрсаткичлари 
ЎМни мустақил ўзлаштириш учун 
махсус сайтлар рўйхати 
Ўқув модули бўйича қўшимча 
адабиѐтлар рўйхати 
13

---

ЭАТР электрон ахборот ташувчи воситалар – дискета, СD-
ROM, DVD кабиларда ўқув ахборотини ташиш ѐки Интернет 
тармоғи орқали электрон почта орқали юбориш имкониятини 
таъминлайди. Аксарият ҳолларда тингловчилар ЭАТР бўйича ўқув 
ахборотларини Интернет тармоғига боғланган ҳолда тегишли 
сайтлардан олади.
Қуйида ЭАТРнинг асосий шакллари моҳияти хусусида сўз 
юритилади. 
Ишчи ўқув дастурларини яратиш тартиби таълим тизимини 
бошқарув органлари томонидан белгиланади.
Бу турдаги дарсликлар маълум кетма-кетликда тизимлаш-
тирилган ҳолда электрон ахборот ташувчи (CD, DVD ва ҳ.к.)лар 
ѐрдамида узатиладиган ѐки компьютер (Интернет) тармоғида 
фойдаланишга асосланган ахборотлар ѐрдамида ўқув модули 
бўйича билимларни ўзлаштириш имкониятини яратади. 
ЭАТР анъанавий дарсликка нисбатан “бир мунча юқори 
интеллект”га эга бўлиши зарур. Бинобарин, компьютер педагог 
фаолиятининг бир нечта қирралари (зарур ўринларда маслаҳат