Opera janrining vujudgakelishi va rivojlanishi

 
11-Mavzu :J.BIZENING MUSIQIY 
DRAMMATURGIYA TAMOYILLARI 
Reja : 
1.J.Bizening estetik qarashlari 
2.J.Bize asarlarining badiiy, g`oyaviy xususiyatlari 
3.J.Bize asarlarining musiqiy dramaturgiyasi 
4.J.Bize opera ijodi 
JORJ. BIZE IJODI  (1838-1875) 
J.Bize buyuk Frantsuz klassik kompozitori. XIX-asr 
frantsuz  musiqasida  realistik  yo`nalishni  rivojlantirgan  va  o`z  asarlarida  milliy 
xususiyatlarni  mujassam  etgan  kompozitor.  J.Bize  1838  yil  28-oktabr  Parijda  tug`ilgan 
Yoshligidan musiqaga qiziqib 10 yoshida Parij konservatoriyasiga o`qishga kiradi. 1857-
yilda  Rim  premiyasini  oldi.  USharlGunobilanbirgalikdado`stonamunosabatdabo`lib, 
kompozitorlikijodinibir-biridano`rganishdi.  J.  Bize  turli  janrlarda  ijod  qila  boshladi. 
1855-yillarda  “Do  major  simfoniyasi”,  operetta  “Doktor  Merakl”  va  boshqa  janrlarda 
asarlar  yozgan.  1863-yilda  Berlioz  Bize  ijodiga  ijobiy  baho  bergan  va  uning  ijodini 
baholab Frantsiya musiqa madaniyatida uchunchi, eng yosh mohir ijrochi va kompozitor 
degan.  1857-60  yillarda  Italiyada  bo`lib,  ijod  qilgan.  Bu  yerda  turli  ta’surotlarga  ega 
bo`lib  qaytadi.  Bu  ta’sir  asosida  “Don  Prokopio”  va  “Sivil  sartoroshi”  operalarini  yoza 
boshlaydi. Ular bilan bir qatorda “Vaskoda Gama” simfonik kontatasini, vokal simfonik 
asarlarini  yoza boshlaydi. 1863-yilda “Dur qidiruvchilar” operasini saxnaga qo`yadi. Bu 
opera  Frantsiyada  yangi  yo`nalishdagi  operalardan  biri  edi.  1867-yilda  “Pert  go`zali” 
operasini saxnaga qo`ydi. Uning mashhuroperalari 1872 “Arlezianko”, 1872 “Jamila” va 
1875  “Karmen”da  sevgi  mavzusi  va  kaxramonlik  mavzusi  baravariga  qaror  topgan. 
“Karmen” operasi jaxon musiqa madaniyatida durdona asarlardan xisoblanadi. Operadan 
tashqari  J.Bize  1871-yilda  “Rim”  simfoniyasi,  shu  yili  “Kichik  orkestro”    syuita  ham 
“Vatan  dramatik”  uvertyurasini  yozadi.  Fortepiano  uchun  kontsert,  variatsiya,  vals, 
kaprichio  bir  qancha  vokal  asarlari,  1866-yilda  “Albomdan  varaqlar”  to`plami,  1867-
yilda “Olti Ispan qo`shig`i”, 1868-yilda 20 qo`shiq to`plami yozadi. 8 opera, 5 simfonik 
asar uning ijodiy mahsulidir.   
Umring  oxirgi  besh  yil  ijodida  o'sish  bo'ladi.  Shu  yillarda  «Karmon», 
«Arleziyenkya»,  «Jamila»  operalari  va  Vatan  uvertyurasini  yozadi  va  qaxramon  "Don 
Rodrigo"  operalarini  yozadi  va  bu  operasi  tugatilmay  qoladi.  Fortepiano  uchun  4  qo'lli 
syuta  yozadi.  «Bolalar  o'yini»  nomli  5  pyessasi  yozadi.  Orkestr  uchun  kompazitor 
moslashtirgan  «kichik  syuta»,  «Marsh»,  «Alla»,  «Esprant»,  «Duit»  Bize  Fransuz 

---

150 
 
operasiga yangi hayotiy janrlarni kiriladi. 1871 yilda Komik opera byurtmasi bilan 1 aktli 
«Jamila» operasini  yozadi.  Undan  keyin  «Arlizanka»  drammasiga  musiqa  yozadi. 1872 
yil  ko’zida  quyiladi.  O'sha  davrda  birdan  ikkita  opera  ustida  ishlaydi.  «Don  Rodriga», 
«Karmon»  operalari.  1873  yilda  «Karman»  opera  ustida  ish  olib  boradi.  1874  yozida 
yozib  tugatadi.  Ikki  oy  ichida  orkestrga  moslashtiradi.  Opera  muaffaqiyatsiz  chiqadi. 
Opera quyilmaydi. Shundan so'ng u oratoriya janrigaqo'luradi. 
1775  yilda  mart    "Karmen"    operasi    quyadi.  Uch  oydan  so'ng  Bize  kasallikdan 
so'ng 1875 yilda vafot etadi.