MUQADDIMA
Testning rivojlanish tarixi va uning ijobiy tomonlari
Test (ingl. - sinov) birinchi marta 1864 yilda Buyuk Britaniyada J.Fisher tomonidan
talabalarning bilim darajasini tekshirish uchun qo
’llanilgan. Test sinovlarining
nazariy asoslarini keyinchalik ingliz psixologi F.Gamelton ishlab chiqdi. Test
sinovlari dastlab psixologiya fani doirasida rivojlandi. XX asr boshida esa test
sinovlarini ishlab chiqishda psixologik va pedagogik yo
’nalishlar bir-biridan
mustaqil ajrala boshladi. Pedagogik test sinovlari birinchi marta amerikalik
psixolog E. Torndayk tomonidan yaratilgan. XIX asr oxiri XX asr boshlarida test
sinovlariga talabalarning o
’quv qobiliyatlarini baholash vositasi sifatida qarash
ancha kuchaydi. Aynan shu davrdan boshlab test sinovlari ikki asosiy yo
’nalish:
aqliy (intellektual) rivojlanish darajasini aniqlash testlarini yaratish va qo
’llash
hamda talabalarning o
’qish qobiliyatlarini va bilimlarini baholashga mo’ljallangan
pedagogik testlarni yaratish va ulardan foydalanish sohalari rivojlana boshladi.
Test sinovlarining asosiy maqsadi: ham o
’tilgan darslarni o’zlashtirish darajasi
to
’g’risida, ham navbatda o’rganilishi lozim bo’lgan dars hajmi to’g’risida
o
’qituvchiga axborot berish; o’qituvchiga o’qitish uslubini tanlashda yordam
berishdan iborat deb hisoblangan.
Shuni ta`kidlash lozimki, Amerika maktab direktorlari Assotsiatsiyasining test sinovi
o
’tkazmasdan ta`lim berish mantiqsizlikdir, faqat testni qo’llash natijasidagina
nazoratdan ta`limga yo
’naltirilgan qaytuvchan aloqa haqida fikr yuritish va
so
’ngra qanday yo’nalishda harakat qilishni bilish mumkin, degan fikrlari
ma`lumdir. Frantsiya parlamenti 1989 yilda ta`limni rivojlantirishning asosiy
yo
’nalishlari haqida qonun qabul qildi. Unda xususan, talabalar bilimini xolisona
baholash usuli bo
’yicha o’qituvchilar majburiy suratda tayyorgarlikdan o’tishlari
ko
’zda tutiladi: Busiz 1992 yildan boshlab Frantsiyada o’qituvchilik qilishga ruxsat
etilmaydi. Shunisi qiziqki, Frantsiya to
’qson yillik test an`analariga ega bo’lgan
davlatdir.
O
’tgan asrning 70-yillari oxirida Pitterburgdagi Karnegi-Melon universitetining bir
guruh sotsial-psixologlari AQSHda test o
’tkazishning zamonaviy ahvolini
o
’rganishga bag’ishlangan maxsus tadqiqot olib bordilar. Aslida, tadqiqotchilarning
maqsadi o
’quv yurtlaridagi testlarni keng miqyosda qo’llash sabablarini aniqlash
edi. Bu tadqiqot natijasida quyidagilar aniqlandi: test sinovi Amerika hayotida
chuqur ildiz otgan, hech kim Amerika maktablarida turli xildagi standartlashtirilgan
test bo
’yicha sinovdan o’tmasdan, boshqacha yo’l bilan bilim olishni davom ettira
olmaydi, ishga joylashish, keyinchalik esa yuqori lavozimga ko
’tarilish yoki malaka
oshirish test bilan chambarchas bog
’lanib ketganligi alohida qayd qilindi.
Mustaqil O
’zbekistonda MDH davlatlari ichida birinchi bo’lib, 1993 yildan
testshunoslikdan foydalanishga keng yo
’l ochib berildi. Pedagogik testlar keng
miqyosda, dastlab o
’rta ma`lumot yakunida, oliy o’quv yurtiga kiruvchilarni qabul
qilishda qo
’llanila boshlandi. Shuningdek, testlar ilmiy asoslangan, eng ishonchli
pedagogik o
’lchovlar quroli sifatida etirof etilmoqda. Pedagogik testlar insoniyat
tafakkuri erishgan muvaffaqiyatlardan biri bo
’lib, ta`lim jarayonining
samaradorligini oshiradi.
Pedagogik testlar bilimlarga baho berishning istiqbolli usuli hisoblanadi. Uning
afzalliklari quyidagilardan iborat:
· test topshiriqlari o
’quv fanining asosiy mazmunini qamrab oladi (imtihon
bileti o
’zida nazorat qilinadigan o’quv materialining 4-5 foizini qamraydi xolos);
· hamma talabalar testning bir xil savollariga javob beradilar, bu ularning
bilimlarini taqqoslashga imkon beradi;
· talabalar bilimiga haqqoniy baho berish mezoni oshadi
· test nazoratida oldindan yaratilgan, hamma uchun bir xil bo
’lgan shkala
yordamida, talabalar bilimiga bir muncha aniq va tabaqalashgan baho qo
’yishga
imkon beradi (reyting);
· o
’qituvchi talabalar bilimini nazorat qilishga kam vaqt sarflaydi;
· boshlang
’ich darajasini va har qanday vaqt oralig’ida bilimlarni oshirish
imkoniyatini o
’lchashga sharoit yaratiladi;
· test nazorati kompyuterlashtirishga (avtomatlashtirishga) qulay. Bu
pedagogik testlashning asosiy afzalliklaridan biridir. O
’quv jarayonining
takrorlanuvchanligi ham aynan shunda o
’z ifodasini topadi.
Umuman olganda, test usuli birmuncha texnologik hisoblanadi. U bilimlarni
o
’zlashtirish sifatini nazorat qilishda o’qituvchilar mehnat unumdorligini oshiradi va
o
’quv dasturini chuqur va har tomonlama o’zlashtirilishini ta`minlaydi. Pedagogik
testlashning bu afzalliklari AQSHda munosib baholangan. Abiturient (talabgor)larni
universitet va kollejlarga test sinovi bilan qabul qilinadi. Testlashni samarali
o
’tkazish pedagogik testlarning maxsus rivojlangan xizmati, keng quloch yoyilgan
tarmoq punktlari, testlar bo
’yicha nazariya va amaliyotni o’zida aks ettiradigan katta
hajmdagi adabiyotlar mavjudligiga bog
’liq.
Question: How difficult is it to write multiple-choice test
questions?
Do'stlaringiz bilan baham: 
