K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

maksimal yuklanishga nisbatan % hisobida) shinaning
ish muddati τ
sh
 ga ta’siri. 

---

252
10. 2- rasm. Shinadagi havo bosimi Р
sh
 ning (me’yordagi bosimga 
nisbatan % hisobida) shinaning ish muddati τ
sh
 ga ta’siri.
 
Rezinaning  qattiqligi.  Qattiqlik rezina buyumlarning asosiy 
fizikaviy va ekspluatatsion xossalaridan biri bo‘lib, u davlat stan­
dartlari va texnik shartlarda har bir material (metall, mineral, plast-
massa va boshqalar) uchun ko‘rsatilgan. 
Qattiqlik deganda, materialning sirtiga boshqa qattiq material-
ning botish yoki tirnashiga ko‘rsatiladigan qarshiligi tushuniladi. 
Qattiqlikni aniqlash orqali tayyorlangan rezina sifati to‘g‘risi-
da fikr yuritish mumkin. Chunki bu ko‘rsatkich vulkanizatsiyalov-
chi modda, to‘ldirgich va plastifikator qanday miqdorda olingani 
va  aralashtirilganini  tavsiflovchi  asosiy  ko‘rsatkichlardan  biridir. 
Qattiqlik vulkanizatsiya qilingan rezina materiallari uchun aniqla-
nadi, uning miqdoriga qarab esa rezinaning elastikligi haqida ham 
ma’lum tushuncha olish mumkin. 
Rezina buyumlarning qattiqligi har xil shakldagi boshqa bir 
(o‘tkir) materialning ularga juda qattiq botish chuqurligi bilan 
o‘lchanadi. 
Rezinaning qattiqligi rezina aralashmasi tarkibiga kiruvchi 
kauchuk, vulkanizatsiyalovchi modda, to‘ldirgich hamda plasti-
fikatorlarning  miqdori  va  xossalariga  bog‘liq.  Rezina  aralashma-
253
si tarkibiga aktiv tezlatkich moddalar (tiazol, tiuram, sulfenamid) 
qo‘shish va ular miqdorini oshirish bilan rezinaning vulkanizatsiya 
darajasini ko‘paytirish mumkin. Bu, o‘z navbatida, rezina qattiqli-
gini  oshirishga  olib  keladi.  Plastifikatorlar  esa  rezina  qattiqligini 
kamaytiradi. 
Rezinalar qattiqlik darajasiga ko‘ra uch guruhga bo‘linadi 
(10. 3- jadval). 
10. 3- jadval