A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

7.3.16.  «Tarixi  Salimiy»
“Tarixi  Salim iy”  ( “ Salimiyning  tarixi” )  asari  muallifi  XIX  asm ing 
ikkinchi  yarm i  va  XX  asm ing  birinchi  choragida  o 'tgan  Mirza  Salimbek 
bo'lib,  uning  to 'liq   ismi  M irza  Salim bek  ibn  M uham m ad  Rahim dir. 
Olim  18 5 0 /5 1-yillari  Buxoroyi  sharifda  badavlat  va  nufuzli  xonadonda 
tavallud  topgan.
Mirza  Salimbek  1871-yili  N ahrpoy (N orpoy) va Ziyovuddin hokimiga 
kotib  b o 'lib   ishga  kiradi,  lekin  olti  oydan  keyin  am ir  M uzaffam ing 
farmoyishi bilan Toshkentga  ms m a’m urlarining xatti-harakati va ayniqsa 
Buxoro  xususida  tutgan  siyosatini  kuzatib  boruvchi  qilib  yuborildi.
M irza  Salim bek  Toshkentga  choyfurush  qiyofasida  keldi  va  bu  yerda 
12  yil  istiqom at  qildi.  1880-1883-yillari  u  am ir  huzurida,  1884-1885- 
yillari Turkiston general-gubem atori huzurida  Buxoro vakili bo'lib xizmat 
q ildi.  1885-yili  M irza  S alim bek   S om jin  tu m a n ig a   a m lo k d o r  qilib 
tayinlandi.  S hundan  keyin  uning  m artabasi  yil  sayin  ortib  bordi.  1891- 
1893-yillari  Buxoro  shahrining  m irshabi,  1893—1920-yillari  Yakkabog', 
N urota,  Boysun,  S herobod,  Shahrisabz,  C h o ijo 'y  viloyatlarining  hokimi 
va  bosh  zakotchi  vazifalarida  turdi.  1920-yilgi  inqilobdan  keyin  Mirza 
Salimbek sho'ro tashkilotlarida,  Buxoroda tashkil etilgan «Anjumani tarix*
244

---

(«Tarixshunoslar jam iyatida*)da  xizm at  qildi.  M irza  Salim bekning  vafot 
etgan  yili  m a’lum   emas.
M irza Salimbek bir necha yirik tarixiy va adabiy asar yozib qoldirgan. 
«K ashkuli  S alim iy*  (« S a lim iy n in g   k ash k u li» ),  « J o m i’  u l-g u lz o r»  
(«G ulzorlar  m ajm ui*),  «K a’b  al-axbo r  hikoyalari*,  «Hikoyati  Abdulla 
ibn  M uborak*,  «Tarixi  Salimiy*  shular jum lasidandir.
Tarixchilar uchun eng m uhim i uning so'nggi  asari  «Tarixi  Salimiy*dir. 
N .N orqulovning  fikriga  qaraganda,  XX  asm ing  20-yillarida  yozilgan. 
U ning  bosh  qismi,  C hingizxondan  to   am ir  MuzafTar davrigacha  bo'lgan 
tarix  u m um lash tiru v ch i  x arakterga  ega.  A sam in g  I8 60 — 1920-yillar 
voqealarini  o ‘z ichiga olgan katta qismi butunlay yangi bo'lib,  muallifning 
o 'z i  bu  voqealam ing  guvohi  bo'lgan.
Asarda  am ir  MuzafTar  davrida  H isor,  K o'lob,  Baljuan,  Q orategin  va 
Darvozda  b o 'lib   o 'tg an   isyonlar,  B ux oro -Q o 'q o n   va  B uxoro-R ossiya 
m unosabatlari,  shuningdek,  Buxoro  am irligining  XIX  asm ing  ikkinchi 
yarm idagi  u m u m iy   ahvoli  va  m a ’m u riy   tuzilishi  h a q id a   q im m a tli 
m a’lum otlar  bor.
«Tarixi  Salimiy*  asarining  q o'lyozm a  nusxalari  ko'p.  Asar  1968-yili 
N .N orqulo v  to m o n id a n   rus  tiliga  tarjim a  qilingan,  lekin  hali  c h o p  
etilmagan.