A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

Eakradit 
zamonida  So'g'diyona,  Baqtriya,  Araxosiya  (hozirgi  Afg'onistonning 
G'arbiy qismini o'z ichiga olgan hudud) va Ariya (hozirgi Afg'onistonning 
markaziy  qismi),  boshqacha  so'z  bilan  aytganda  hozirgi 
O 'zb ek iston , 
Tojikiston,  Eronning  sharqiy  qismi  hamda  Afg'onistonning  katta 
qismi 
Yunon-Baqtriya  davlati  tarkibiga  kirar edi.
Lekin, Yunon-Baqtriyaning ichki ahvoli  u qadar mustahkam 
em as edi. 
Mahalliy  xalq  bilan  yunon-makedoniyalik  hokimlar  o'rtasidagi 
ziddiyat
1  M agnesiya  —  Lidiyaning  qadim iy  sh ah arlarid an ,  T urkiyaning  hozirgi  M anisiya 
shahn 
o 'rn id a   bo'lgan.
118

---

nbora  chuqurlashib  bordi,  chet  el  bosqinchilariga  qarshi  qo'zg'olonlar 
L°chaydi.  Xalq harakati,  ayniqsa,  So'g'diyonada  keskin  tus oldi.  Natijada 
l o d d a n  
awalgi  II asroxiriari va I asrboshlarida So'g'diyona mustaqillikni 
kiritishga  muvafTaq  bo'ldi.  Yunon-Baqtriya  imperiyasining  boshqa 
oMkalarida  ham  mustaqillik  uchun  kurash  kuchaydi.
Qadimdan  Shimoliy Xitoyda  istiqomat  qilib  kelgan  xunnlar miloddin 
awalgi  II  asr oxiriarida  xitoylar tazyiqi  ostida g'arbga  qarab  chekinishga 
maibur bo'ldilar va  Sharqiy  Turkiston  hamda  Yettisuv  vohasida  ko'chib 
vurgan  skif (xitoy  manbalarida  yuechji,  antik  adabiyotda  toxarlar  nomi 
bilan  mashhur)  va  usun  qabilalarini  surib  chiqardilar.  Oqibatda  yuechji 
(toxar)  va  usunlar So'g'diyona  va  Baqtriya  hududiga  ko'chib  o'tdilar va 
bu  yerda  sak  va  boshqa  mahalliy  qabilalar  bilan  qo'shilib,  aw al  So'g'd, 
milodning  taxminan  128-yili  Yunon-Baqtriya  davlatiga  qaram  boshqa 
o'lkalami  ham  to  Ind  daryosigacha  istilo  qilishga  muvafTaq  bo'ldilar.
Shunday  qilib,  Yunon-Baqtriya  davlati  o'm ida  yuechjilar  (toxarlar) 
davlati  tashkil  topti.  Bu  davlat  tarixda  Kushonlar  davlati  nomi  bilan 
mashhurdir.  Kushonlar  davlatiga  hozirgi  O'zbekistonning  katta  qismi, 
Afg'oniston,  Shimoliy  Hindiston  va  Pokistonning  shimoli-g'arbiy  qismi 
qaragan bo'lib, ayniqsa  Kanishka va uning taxt vorisi Xuvishka hukmronlik 
qilgan  yillari  kuchaydi.  Lekin,  milodning  II  asri  o'rtalarida  bu  davlatning 
ham  inqirozi boshlandi va  IV asrga kelib  mayda davlatlaiga bo'linib ketdi.
Yurtimiz  hududida  hukm  surgan  qadimiy  davlatlardan  yana  biri  -  
Qang'  va  Faig'ona  (Parkana)dir.
Qang'  davlati tarkibiga  Buxoro,  Shahrisabz,  K attaqo'rg'on, Toshkent 
viloyati  va  Xorazmning  shimoliy  qismi  kirgan.  Davlat  tepasida  jabg'u 
(xitoy  manbalarida  chaovu)  turgan.
Miloddin  awalgi  11—I  asrlarda  Farg'onada  ham  mustaqil  davlat 
bo'lgan.  Xitoy  m anbalarida  keltirilgan  m a’lum otlarga  qaraganda, 
Farg'onada hunarmandchilik, ayniqsa dehqonchilik  rivoj topgan qadimiy 
mamlakat  bo'lib,  uning  70 ga  yaqin  katta-kichik  shaharlari 
K u b a-Q u va, 
Gaushan-O'zgan,  Ershi  —  M arhamat,  G o'y-Shan —  Koson va boshqalar 
bo'lgan.  Mahalliy xalq dehqonchilik va bog'dorchilik bilan shug'ullangan, 
arpa,  bug'doy,  sholi,  beda,  uzum,  anor,  poliz  ekinlari  va  boshqalarni 
yetishtiigan.
. .   * ® 4 ~ l 0 1 - y i l l a r  
orasida Xitoy qo'shinlari  Farg'onaga ikki  marta bostirib 
1  ilar.  Birinchi vurish  104-yili xitoy qo'shinlarining tor-m o r keltirilishi 
1 g I^ ° nan'n8  yirik  shaharlaridan  Ershini  (hozirgi  Andijon  viloyatiga 
ras  i  Marhamat  qishlog'i  o'rnida  bo'lgan)  qamal  qildilar.  Lekin,
119

---

shaham i  ola  olmadilar,  sulh  tuzib  va  ozgina  o ‘lpon,  3000  bosh  ot  olib 
qaytib ketishga m ajburbo'ldilar.