Ўзбекистон республикаси бош прокуратура академияси коррупцияга қарши курашиш илмий-таълим маркази

 
«Ахлоқ» сўзи аслида арабча сўз бўлиб, хулқ-атвор, юриш-туриш, тарбия деган 
маъноларни англатади. Ҳозирги вақтда бу тушунча жамиятнинг ахлоқий 
ҳаётида юз берадиган барча жараёнларнинг мажмуини акс эттиради.  
 
Жамиятнинг ахлоқий ҳаёти деб кишиларнинг ижтимоий, сиёсий ва хуқуқий фаолиятида, 
оиласида ва кундалик турмушида юзага келадиган ўзига хос муносабатлари шаклига айтилади. 
Ахлоқ тушунчасини икки хил маънода кўриш мумкин: ахлоқ умумий тушунча сифатида 
этиканинг тадқиқот объектини англатса, якка тушунча сифатида инсон феъл-атвори ва хатти-
ҳаракатининг ўзига хос кўринишини англатади.
Хусусан «одоб», «хулқ-атвор» маъноларида ҳам ишлатилади. Аслида «ахлоқ» ва «одоб» 
тушунчалари бир-биридан мазмун жиҳатидан фарқ қилади. 
Ахлоқ тўғрисида Шарқ мутафаккирлари ва давлат арбоблари кўплаб қимматли фикрларни 
билдирганлар. Улардан Абу Наср Фаробий “Фозил одамлар шаҳри” асарида, Юсуф Хос Ҳожиб 
“Қутадғу билиг” асарида, Кайковус “Қобуснома” асарида, Амур Темур “Тузуклар”ида, кўплаб 
асарларида давлат раҳбари, вазирлар, қозилар ахлоқи ҳақида ибратли сўзларни келтирган. 
Марказий Осиёда Уйғониш даврининг буюк мутафаккири Абу Наср Фаробий “Фозил 
одамлар шаҳри” асарида бу шаҳарга ҳоким бўладиган одам шу шаҳар аҳолисига имомлик 
қилувчи оқил киши бўлиб, у табиатан ўн икки хислат-фазилатни ўзида бирлаштирган бўлиши 
зарур, деган эди. 
Фозиллар шаҳри ҳокими аввало тўрт мучаси соғ бўлиб, ўзига юкланган вазифаларни 
бажаришида бирор аъзосидаги нуқсон ҳалол бермаслиги лозим, аксинча, у соғ-саломатлиги 
туфайли бу вазифаларни осон бажариши лозим, деб таъкидлаган. 
Иккинчидан, бундай шаҳар ҳокими табиатан нозик фаросатли бўлиб, суҳбатдошининг 

---

8 
сўзларини, фикрларини тез тушуниб, тез илғаб олиши, шу соҳада умумий аҳвол қандайлигини 
равшан тасаввур қила олиши зарур.