Texnologiyasi

INFUZION  ERITMALARNI  TAYYORLASH. 
FIZIOLOGIK  VA  QON  0 ‘RNINI 
BOSUVCHI  ERITMALAR
Fiziologik  va  qon  o‘rnini  bosuvchi  critmalar  inycksion  eritmalar 
guruhining  eng  murakkabi  hisoblanadi.  Fiziologik  eritma  deb  shunday 
eritmalarga  aytiladiki,  ular  o‘zining  tarkibidagi  erigan  moddalar  bilan 
hujayralar  hayot  faoliyatini  saqlab  turadi  va  organizmdagi  fiziologik 
holatni  sezilarli  darajada  o‘zgartirmaydi,  xossalari  bo'yicha  odam  qoni 
zardobiga  eng  yaqin  turadigan  qon  o'rnini  bosuvchi  eritmalar  deyiladi. 
Fiziologik  va  qon  o‘rnini  bosuvchi  eritmalar  eng  avvalo,  izotonik
289
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bo'lishi  kerak.  Ammo  faqat  bitta  shartning  o‘zi  yetarli  cmas.  Bundan 
tashqari  ular  izotonik  bo'lishi  zarur,  ya'ni  tarkibida  kaliy,  natriy,  kalsiy 
va  magniy  ionlarining  miqdori  qon  zardobi  tarkibidagi  miqdorga  teng 
yoki  yaqin  boMishi  kerak.  Fiziologik  eritmalar  va  qon  o'rnini  bosuvchi 
entmalar  izotonik  va  izoionik  boMishdan  tashqari,  izogidrik  talablariga 
ham  javob  bcrishi  shart,  ya’ni  eritmalar  pHini  qon  zardobi  pHiga 
teng  boMishi  kcrak,  qonni  pH  -   7,36.  Bu  yerda  shu  narsa  ahamiyatliki, 
ular  vodorod  ionlari  konsentratsiyasini  bir  xilda  saqlash  qobiliyatiga 
ega  boMishlari  darkor.  Qonda  darajasining  doimiyligi  bufcrlar,  ya'ni 
karbonat  sistcmasi  (gidrokarbonat  va  C 0 2),  fosfat  sistemasi  (birlamchi  va 
ikkilamchi  fosfat)  va  tabiati  jihatidan  amfoter  boMgan  va  shuning  uchun 
H*  va  OH  ushlab  qola  oladigan  oqsillar  sistemasi  ishtirokida  saqlanadi. 
Buferlar  borligi  uchun  qon  reaksiyasini  o'zgartirish  qiyin,  ular  o'ziga 
reaksiyani  o‘zgartirish  mumkin  boMgan  hamma  ta'sirlarni  qabul  qiladi 
va  bu  ta'sirlarni  kamaytiradi.  Qonga  mos  ravishda  qon  o'rnini  bosuvchi 
va  fiziologik  eritmalarga  muhit  pHini  saqlovchi  regulatorlar  kiritiladi 
va  buning  natijasida  ular  izogidrik  boMadi.  Fiziologik  va  qon  o‘rnini 
bosuvchi  eritmalar  qon  kabi  hujayralar  hayot  faoliyatini  ta'minlash  va 
kerakli  oksidlanish-qaytarilisb  potensialini  hosil  qilish  uchun  odatda 
glukoza  saqlaydi.
Eritmalarni  fizikaviy  va  kimyoviy  xossalari  bo'yicha  qon  zardobiga 
yaqinlashtirish  uchun  ularga  ba'zi  bir  yuqori  molekulali  birikmalar 
(YuMB)  qo'sbiladi.  YuMB  natriy  xlorid  eritmasini  qovushqoqligini 
qon  qovushqoqligi  bilan  bir  qilish  uchun  qo‘shiladi.  Yuqorida  sanab 
oMilganlardan  tashqari,  qon  o'rnini  bosuvchi  suyuqliklar  pirogenlik. 
antigenlik  va  toksik  xossalarga  ega  boMmasligi  kerak,  shuningdek  ular 
qonning  ivuvchanligini  pasaytirmasligi  va  eritrositlar  agglutinatsiyasi 
paydo  qilmasligi  kerak.
1941-  45-urush  yillarida  olimlar  tomonidan  qon  o'rnini  bosuvchi 
eritmalar  sifatida  kcng  qo'llaniladigan,  yangi,  original  izotonik  eritmalar 
ishlab  chiqilgan  edi  (14-jadval).  Uglevod  YuMBIardan  qon  o‘rnini 
bosuvchi  eritmalar  tayyorlashda  dekstrin  keng  qoMlaniladi.  Dekstrin 
glukoza polimeri  boMib,  (C4H |0O5)  qand  lavlagisidan  mikrobiologik  sintcz 
orqali  olinadi.  Kraxmaldan  molekular  zanjirining  uzunligi  va  glukoza 
molekulalarintng  bog'lanisht  tartibi  bilan  farq  qiladi  (glukozid  bogMari 
1:6 holatida).  Dekstrindan  qon  o‘rnini  bosuvchi  2 ta critma  tayyorlanadi  -  
poliglukin  va  ropoliglukin:
290
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

-   molckular  massasi  60  000±10  000  boMgan  dekstrinning  natriy 
xlordagi  izotonik eritmasi,  gemodinamik  ta'sirli  preparat
—  molekular  massasi  35  000±5  000  bo'lgan  dekstrinning  natriy 
xlordagi  eritmasi,  Reopoliglukin  -   pastmolekular  dekstrin  eritmasi.  U 
qon  shakli  elcmentlarining  agregatsiyasini  kamaytiradi  va  giperosmotik 
eritma  boMganligi  uchun  suyuqliklarni  to'qimalardan  qon  oqimiga 
o'tishiga  yordam  beradi.  Qimmatli  qon  almashtiruvchi  eritmalarga  yana 
oqsilli  gidrolizatlar  ham  kiradi.  Gidrolizatlar  guruhi  prcparatlaridan  biri 
gidrolizin  L-103  preparatidir.
7 
4 - ja d v a l
Eriima nomi
N
aC
I
l
K
C
I
«  O 
z   o  
BS
1 - 0  
5 1
IJ  'B
6 *c
V)
  pf-
eo “
•Zr r-
5   g ’
z
=~0 
1
  *
n
N
e
*
9
5
B
o
sh
q
a
q
o
‘s
h
in
i-
chal
ar
Rirger-Lokk
9.0
0,2
0,2
0,2
-
-
-
-
1.0
Triode
8.0 0,2
1.0
1.0
0.1
-
0,05
-
1.0
SO,
SOLIPK tuzli 
infuzion erilma
8,0
0,2
0,8
0,8
0,05 0,138
-
-
rN 6,0  6,4 
gacha
LIPK suyuqligi 15,0 0,2
0.1
0,1
-
-
-
-
-
0,7 gummi- 
arabika
Alsler-Lcman
Petrova
suyuqligi
8.0 0,2
1,2
1,2
0.1
-
-
-
-
I0%on
Serotransfuzin 15,0 0,2
-
-
-
-
-
-
-
Ishlat isbdan 
oldin odam 
zardobi bilan 
4:1  nisbatda 
aralashtiriladi.
SOLIPK
7.5
0.2
-
-
0.1
-
0.052 0.476 10,0
35.0PVP 
va  18,5 ml 
xlorid kislota 
eritmasi
Polivinilpir - 
Ollidon (PVP) 
Qon o'rnini 
bosuvchi 
suyuqlik
8.0 0,42 1.68
0.5
0,005
-
-
-
-
291
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Gidrolizin  L-103  geterogen  zardob  yoki  tirik  hayvonlar  qoni  to'Iiqsiz 
oqsil  gidrolizatidir.
Uning  tarkibiga  barcha  almashmaydigan  aminokislotalar,  shuningdck 
triftozan,  0,9%  NaCl,  0,02%  CaCl,  va  2%  glukoza  kiradi.  Gidrolizatga 
kolloid  xossa  berish  uchun  (og'ir  qon  ketishlarda  bu  juda  muhim)  unga 
10%  gomogen zardob qo'shiladi.
Tayyorlangan  qon  almashtiruvchi  va  fiziologik  eritmalar  kalsiy 
karbonat  va  cho'kmalarni  hosil  bo'lishdan  saqlash  uchun  ba'zi  bir 
ehtiyotkorliklami  talab  qiladi.  Bu  maqsadda  avval  hamma  suvning  2/3- 
3/4  qismi  tayyorlanadi  va  o'zaro  hosil  qilmaydigan  tuzlar  eritmalari 
sterillanadi,  keyin  sterillangan  eritmaga  aseptik  sharoitda  qolgan  suvda 
eritilgan N aHC03 qo'shiladi.