Gidrologiya va injener indd

Gruntlarning siqilish bo‘yicha turlari
Gruntlarning si-
qilish
bo‘yicha turlari
Siqilish mo-
duli, mm/m
Gruntning siqiluvchanligi
0
1
 Grunt siqilmaydi
I
1-5
 Kam siqiluvchan
II
5-20
 O‘rtacha siqiluvchan
III
20-60
 Ko‘p siqiluvchan
IV
60
 Juda ko‘p siqiluvchan
Siqilish koeffitsientini va siqilish modulini aniqlash inshoot-
larni  loyihalashda  katta  ahamiyatga  ega.  Ular  yordamida  in-
shootlarni  qurilishdan  oldin  qancha  cho‘kishi  mumkinligini 
aytib  berish  mumkin  bo‘ladi  va  shunga  qarab  uning  poydevori 
loyihalanadi. 

---

118
Siqilish koeffitsientini va siqilish moduli laboratoriyada kom-
pression  asbob  yordamida  tajriba  o‘tkazilib  aniqlanadi.  Buning 
uchun  qurilishi  kerak  bo‘lgan  inshootning  og‘irligi  hisoblanib, 
uning zaminidagi grunt qatlamiga qancha kuch tushishi aniqla-
nadi. 
Agar gruntlar suvga to‘yingan bo‘lsa, yoki hamma g‘ovaklari 
suv bilan to‘lgan bo‘lsa, unga kuch qo‘yilgandan so‘ng, g‘ovaklar 
kichrayadi  va  g‘ovaklardagi  suv  siqib  chiqariladi.  Qumli  grunt-
larga kuch qo‘yilganda suv tez siqib chiqariladi, chunki g‘ovaklik 
tez kichrayadi. 
Agar  suvga  to‘yingan  gilli  yoki  suglinokli  gruntlarga  yuk 
qo‘yilsa,  ulardan  suv  juda  sekin  siqib  chiqariladi,  gruntlarning 
puchakligiga bog‘liq bo‘lgan siqilish juda sekin kechadi. Gruntga 
qo‘yilgan yukni avval g‘ovaklarni to‘ldirgan suv qabul qilib oladi. 
Gruntdan suv siqib chiqarilishi bilan qo‘yilgan yukni gruntning 
qattiq  fazasi  qabul  qila  boshlaydi.  Vaqt  o‘tishi  bilan  qattiq  faza 
qabul qiladigan yuk miqdori nisbatan oshib boradi, suv qabul qi-
ladigan yuk miqdori kamayib boradi. 
Ta’sir qiluvchi kuch ta’sirida gruntlarning namligi kamayishi 
ularning puchakligining kamayishiga olib keladi.