М. Субанова, Г. Жамангулова биология

Билимни етказиш ва кенг тушунтириш технологияси
Жараённи режали ўрганишга кўникамиз. Қандай жараён бўлмасин, 
режа бўйича ўзлаштириш усулини ривожлантириш зарур. (Буни физика, 
химия, география фанларида ҳам фойдаланса бўлади.)
1. Жараён қайси ерда боради?
2. Унда қандай моддалар ва ташқи таъсирлар қатнашади?

---

39
3. Жараённинг бориши учун қандай шароитлар керак?
4. Бу жараёндан нималар ташкил этилади ва пайдо бўлади ёки қандай 
ҳодисалар кузатилади?
5. Жараён ҳаёт учун ва модда алмашинувида қандай роль бажарали?
Ўқувчилар фотосинтезни шу режа билан ўзлаштириш бўйича 
машқни такрорлайди. Чунки жараённи режали қабул қилишни уруғни, 
илдизнинг нафас олишида ҳам юқоридагидек режали ўзлаштиришни 
бошидан кечиришган.
Шунингдек, ташқи тузилишни ўрганиш ҳам қуйидаги режа бўйича 
бажарилади: 1. Организм қандай яшайди? 2. Шароитга қараб тананинг 
шакли қандай? 3. Танаси нима билан қопланган ? 4. Танаси қанча қисмдан 
иборат? 5. Бу қисмларда нималар жойлашган?
Жониворларнинг склетини ҳам мана шу каби режа билан ўрганса 
бўлади: 1. Бош қисми. 2. Умуртқа поғонаси. 3. Кўкрак ҳужайрасининг 
суяклари. 4. Куракни қуршаб турган суяклар. 5. Ёнбош тос суяклари.
Демак, ўқитувчи тушунтирганда ҳам, ўқувчилар жавоб берган-
да ҳам шундай режа билан иш олиб борилади. Бу режаларни олдиндан 
ўқувчиларга етказиб, тушунтириб қўйиш зарур.
«Синтез – жадвал» стратегияси
Бу стратегия ахборотни рефлексли қабул қилишни ривожлантиради.
Дарсликдаги матнни мустақил диалог қилиб бўлиб, материални 
ўзлаштиришда танқидий фикрни ривожлантиради. Бунда диалог матн-
ни ишлашда икки иккидан қилиб муҳокама тарзида бажарилади-да, 
ўқувчилар қуйидагидек жадвал бўйича ишлашади.
Синтез-жадвали
Матннинг
ечилмаган 
масалалари
Бу ечилмаган масалаларнинг
қайсинисига алоҳида эътибор 
берилади?
Нима учун буларга
эътибор бериш керак?
Хулоса ----------------------------------------------------------------------------

---

40