Materiallar

Natijada  bo‘ylama  egilish  koeffitsienti  quyidagi  ko‘rinishni  oladi:
cr, 
cr

  .p,  =_*!!.
cr,  cr
Shunday  qilib,  siqilgan  sterjenlarning  ustuvorlik  sharti  quyidagi  formu­
la  bilan  ifodalanadi:

---

сг = — < R(p\
F
bu  yerda  P  -   hisobiy  siquvchi  kuch;
F  -   sterjenning  ko‘nda!ang  yuzasi;
R  -   materialning  siqilishga  boMgan  hisobiy  qarshiligi.
Metall konstruksiyalarida qoMlaniladigan poMatning turli markalari  uchun 
bo‘ylama  egilish  koeffitsienti  ^ning  qiymati  egiluvchanlik  Aga  bogMiq 
holda  13.1-jadvalda  berilgan.
13.1-jadval
Markaziy  siqilgan  sterjenlar  uchun  bo‘ylama
egilish  koeffitsientlari
Egiluvchanlik  Л
Turli  markali  po‘lat  elementlar uchun  ^ning qiymatlari
St.  3  va  st. 4
St.  5
14G2,  15TS 
10G2S, 
10G2SD 
15XSND
10 XSND
0
1.00
1,00
1,00
1.00
10
0.99
0,98
1.98
0,98
20
0.97
0,96
0,95
0,95
30
0,95
0,93
0,92
0.92
40
0.92
0.89
0.89
0,88
50
0,89
0,85
0,84
0,82
60
0,86
0,80
0,78
0.77
70
0,81
0,74
0.71
0,68
80
0.75
0,67
0,63
0,59
90
0,69
0,69
0.54
0.50
100
0.60
0.50
0,46
0,43
110
0,52
0,43
0,39
0.36
120
0,45
0,37
0,33 
“ I
0.31
130
0.40
0.32
0.29
0,27
140
0,36
0,28
0,25
0,23
150
0.32
0,25
0,23
0.20
160
0,29
0.23
0.21 
1
0,18
170
0,26
0,21
0,19
0.16
ISO
0,23
0,19
0,17
0.14
190
0.21
0.17
0,15
0,12
200
0.19
0,15
0,13
0,11
210
0,17
0,14
0,12
0.10
220
0.16
0,13
0.11
0,09
Temir-beton,  yog‘och,  gMsht  kabi  boshqa  materiallar  uchun  ham  
 
koeffitsienti  hisoblab  chiqilgan.
Steijenli sistemalami  ustuvorlikka hisoblashda quyidagi  uch  masala hal  etiladi:
1) 
agar  R,  
  F  maMum  boMsa,  siqilgan  sterjenning  yuk  ko‘tarish  qo- 
biliyati  aniqlanadi;

---

2)  agar  P,  F,  R,  (p  ma’lum  bo'lsa,  steijenning  ustuvorligi  tekshiriladi; 
a  = P/F3)  agar  P,  R, 
  ma’lum  bo‘lsa,  steijenning  ko'ndalang  kesim  yuzasi 
aniqlanadi  F>P/ R
Yuqorida  aytib  o'tilgandek,  
  koeffitsienti jadvaldan  egiluvchanlik  A 
orqali  topiladi.  Я  ning  o‘zi  esa  kesim  yuzasi  F  va  inersiya  momenti  J  ga 
bogMiq  miqdordir:
Shu  boisdan  izlanayotgan  yuzani  aniqlashdan  ilgari  biror  yuzani  tus- 
mollab  qabul  qilinadi  hamda  shu  yuza  bo‘yicha  Я  va  ф  topiladi,  so'ngra 
qabul  qilingan  yuza  shart  bo‘yicha  tekshiriladi.  Agar  shart  qanoatlantirilsa, 
o‘sha  yuza  qoldiriladi,  qanoatlantirilmasa,  shu jarayon  yana  takrorlanadi.
Metall  konstruksiyalami  hisoblashda  ko‘pincha  cp  koeffitsienti  avval 
tusmollab  tanlanadi,  keyin  yuza  aniqlanadi  va  shart  bo‘yicha  tekshiriladi.