Materiallar

sosan  masalaning  kategoriyasi,  ya’ni  ierarxik  o‘miga  bogMiq.
14.3.2.  Masalaning  mezonini  tanlash
Matematik  modelni  yaratishda  avval  optimallik  mezonini  aniqlash  lo- 
zim.  Mezon  tanlash  mas’uliyatli  bosqichlardan  biri  boMib,  iqtisodiy  va  vazi- 
faviy  talablardan  kelib  chiqqan  holda  belgilanadi.  Mezonni  noto‘g‘ri  tan- 
lash,  optimallashtirish  natijalarini  noaniq  va  hatto  noto‘g‘ri  chiqishiga  olib 
keladi.
Optimallik  mezonini  tanlash  jarayonida  quyidagi  talablarga  javob  be- 
rish  lozim:

---

-   optimallashtirish  mezoniga  sonlar  kiritib,  uni  matematik  k o ‘rinishda 
ifodalash;
-   optimallashtirish  mezoni  m ustaqil  nom a’lum  o'zgaruv chilar  orqali 
ifodalanishi;
-   optim allashtirish  mezoni  um um iy  holda  bitta  kattalik  k o ‘rsatkichi 
orqali  ifodalanishi;
-   agar  masala  bir  nechta  m ezonlardan  iborat  boMsa,  u  holda  asosiy 
k o ‘rsatkichni,  ya’ni  asosiy  mezonni  tanlash.  Agar  bunday  qilish  mumkin 
boMmasa,  u  holda  ko‘p  m aqsadli-vektorli  optim allashtirish 
masalasini 
yechish  boMadi.
Optimallashtirish  masalalari  faqat  materiallar  qarshiligi  masalalariga  te- 
gishli  b o ‘lsa,  u  holda  quydagi  mezonlardan  foydalanish  mumkin:
-   konstruksiya  og‘irligi;
-   konstruksiya  hajmi;
-   konstruksiya  narxi;
-   konstruksiyani  yaratishga  ketgan  mehnat  xarajati;
-   konstruksiyaning  potensial  energiyasi  va  h.k.
Optimallashtirish  mezoni  har  gal  yechilishi  lozim  b o ‘lgan  muammo  ol- 
diga  q o ‘yilgan  maqsadga  qarab  aniqlanadi.