Materiallar

h
I

---

H is o b la s h   sxem asi  -   in s h o o tn in g   s o d d a la s h tirilg a n   ta s v iri  b o ‘ lib ,  unda 
y u k   ta ’ s irid a g i  in s h o o tn in g   asosiy  k o ‘ rs a tk ic h la ri  m ujassam lashgan  b o ‘ la d i. 
H iso b la sh   s xe m a la rid a   s te rje n la r  -   o ‘ q la r  b ila n ,  p la s tin a la r  -   o ‘ rta   s irtla r 
b ila n ,  k o ‘ n d a Iang  k e s im la r  -   y u za   va  in e rsiya   m o m e n tla rin in g   son  q iy m a t- 
la ri  b ila n ,  re a l  ta y a n c h la r  id e a l  ta y a n c h la r  b ila n   a lm a s h tira la d i;  y u k la r  
o ‘ qlarga  q o ‘ y ilg a n   deb  fa ra z  e tila d i  va  h .k .  In s h o o tla r  h is o b i  ana  shunday 
hisoblash  sxe m a la ri  o rq a li  am alga  o s h irila d i.
1.1-rasm da  b ir   o r a liq li  k o ‘ p r ik   (a)  ham da  b a lk a   deb  a ta lu v c h i  u n in g  
hisoblash  sxem asi  (b )  tasvirlangan.  1.1-rasm,  d -d a   uch  o ra liq li  k o ‘ p r ik   ham da 
ram a  deb  a ta lu v c h i  u n in g   hiso b la sh   sxem asi  (e )  b e rilg a n .  Y o ‘ l  q o p la m a s i- 
n in g   vazni  ham da  k o ‘ p rik n in g   xu s u s iy   o g ‘ ir lig i  balkaga  te k is   y o y iq   ku ch  
s ifa tid a   ta ’ s ir  e ta d i.  B a lk a d a   tashqi  k u c h la r  v a   h a ro ra t  ta ’ s irid a   b o ‘ y la m a  
k u c h la r  h o s il  b o ‘ lm a s lig i  uchun  u n in g   ta y a n c h la rid a n   b iri  q o ^ g 'a lu v c h a n ; 
ik k in c h is i  q o ‘ z g ‘ alm as  q ilib   ish la n a d i.
In s h o o tn in g   h iso b la sh   sxem asini  ta nlash  m u ra kka b ,  ayni  p a ytd a ,  m u h im  
m asalalardan  b irid ir.  H is o b n in g   s ifa ti,  y a ’ n i  u n in g   a n iq lig i  k o ‘ p  jih a td a n , 
hisoblash  sxe m a sin in g   qanday  ta n la n is h ig a   b o g ‘ liq .
A g a r  hisob  n o to ‘ g ‘ ri  tanlangan  hisoblash  sxem asi  b o ‘ y ic h a   b a ja rilg a n  
b o ‘ lsa,  u  o ‘ ta  a n iq   u s u lla r  b ila n   h is o b la n g a n   ta q d ird a   ham   t o ‘ g ‘ ri  n a tija  
b e rm a yd i.
M a ’ lu m k i,  sterjen  va   p la s tin a la r  in s h o o tn in g   asosiy  e le m e n tla ri  h is o b la - 
nadi.  K o ‘ ndalang  kesim   o ‘ lc h a m la ri  u z u n lik k a   nisbatan  ancha  k ic h ik   b o ‘ lgan 
elem ent 
sterjen
  deb  ataladi.

---

P r iz m a tik   y o n i  s i li n d r ik   jis m n in g   b i r   o M c h a m i  ( q a l in l ig i )   q o lg a n  
o ‘ lc h a m Ia rid a n   ancha  k ic h ik   b o ‘ lsa,  u la m i  yu p q a   p lita   y o n i  p la s tin a   deb 
a ta la d i.
A g a rd a   b u   j is m   e g ri  s ir tla r   b ila n   ch e g a ra la n g a n   b o ‘ lsa,  u n i  q o b iq  
( о б о л о ч к а )   deb  ata la d i.
B u la rd a n   tashqari  hiso b la sh   s x e m a la ri  ic h id a   h a jm iy  jis m la r   deb  a ta lu v ­
c h i  k a tta   massaga  ega  boMgan  m a ssiv  e le m e n tla r  ham   u c h ra y d i.  B u n d a y  
e le m e n tla m in g   o M ch a m la ri  b ir-b irid a n   k a tta   fa rq   q ilm a y d i.  B u n g a   p o y d e v o r 
b lo k la ri,  tirg a k   d e v o rla r  m is o l  b o ‘ la   o la d i  (1 .2-rasm ).
1.3-rasm
A lo h id a   e le m e n tla m in g   jo y la s h u v i  ta rtib ig a   qarab  in s h o o tla r  ya ssi  v a  
fa z o v iy   sistem alarga  boM in a d i.  B a rc h a   s te rje n la r  b ir  te k is lik d a   jo y la s h g a n  
boMsa,  b u n d a y   in s h o o t