Q u sm o n o V, U. J o ‘rayev, N. N o r q u L o V о ‘zbekiston tarixi

Yer  egaligi  munosa- 
v  ,  . 
, 
, 
, 
,  , 
,
batlari 
lishnmg,  llgangi  asrlarda  amalda  bo 
1-
ganidek  mulki  sultoniy,  xususiy  mulk, 
vaqf  yerlari  shakllari  mavjud  edi.
M ulki  sultoniy  davlat  yerlari  hisoblanib,  undan  keladigan 
daromad  xon  xazinasiga  kelib  tushardi.  Davlat  yerlaridan  o ‘sha 
joylarda  yashagan  dehqonlar  foydalangan,  ular  yem i  ishlatib, 
olingan  hosildan  xiroj  solig‘i  to ‘laganlar.
Xon  davlat  tasarrufidagi  yerlami,  aholi  yashaydigan  qish- 
loqlarni  shahzodalarga,  yirik  din  ulam olari  va  sayyidlarga 
suyurg‘ol  shaklida,  harbiy  qism  boshliqlari  va  saroy  amaldorla- 
riga  tanho  shaklida  in ’om   qilardi.
Suyurg‘ol  qilingan  katta  yer  egalari  xon  xazinasiga  soliq 
to ‘lamas  edi.  Tanho  shaklida  in ’om   qilingan  yerlar tanhodom ing 
xususiy  mulki  b o ‘lmagan.  Bu  o ‘rinda  tanhodor  o ‘sha  yerlarda 
ishlayotgan  dehqonlardan  soliq yig‘ib  olish huquqiga  ega b o ‘lgan. 
Xon  ayrim  shaxslarga  hukmdorga  ko‘rsatgan  alohida  xizmatlari 
uchun  ham   yer-mulklar  in ’om  etardi.  Bunday  mulklar  soliq- 
lardan  ozod  qilinardi  va  shu  boisdan  ular  M ulki  hurri  xolis“ 
deb  atalardi.
D iniy  m ahkam alarga  m ulki  sultoniy  hisobidan  berilgan
44

---

yerlar,  masjidlar,  xonaqohlar,  qabristonlar  va q f  mulki  hisob- 
lanardi.  Vaqf  mulkidan  ham   soliq  olinmas  edi.
Barcha  mulk  shakllariga  xos  xususiyat  shunda  ediki,  ularda
yersiz  kambag‘al  dehqonlar  ijara  hisobiga  m ehnat  qilganlar.
„   , 
..... 
Qabila boshliqlari  va  amirlar  o ‘rtasidagi