Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

1 Islom Karimov. Yangicha fikrlash va ishlash -  davr talabi. 5-jild, -T.: « 0 ‘zbekiston»,  1997,182-bet.

324

---

iqlimida  ma’lumu  mashhur  boidi.  Jahonning  barcha  hududlaridan  ilm 

talab,  ma’rifat talab  insonlar,  ahli  donishlar Samarqand  sari  intilganlar. 

Dunyoning  turli  mamlakatlaridagi  ne-ne  savdogarlar  Samarqandda 

boiishini o‘zlari uchun sharaf deb bilganlar.

Mojor olimi Xerman Vamberi  Samarqand o‘rta asr dunyosining asl 

madaniy-ma’anaviy  va  savdo  markazlaridan  biriga aylanib  qolganligini 

quyidagicha  ifodalagan  edi:  «Samarqandning  butun  Osiyo  savdosida 

mol  ombori  o‘mini  olganini  fahmlash juda  oson  deb  o‘ylayman...  Bu 

yerga Hindistondan juda ko‘p attorlik va bo‘yoq tijorat karvonlari kelib 

turardi.  Xitoy  bu  yerga  ipak  gazlamalar,  chinni  kosalar,  qadahlar, 

mushk,  qimmatbaho  aqiq  toshlar  yuborardi.  Mamlakatning  shimol 

tarafidan  noyob  po‘stinlar  kelar  edi.  Ushbu  turli  iqlimlaming  mollari 

Samarqand  bozorlarida  toy-toy  boylanib,  Osiyoning  eng  katta 

shaharlariga  va  Buyuk  Ipak  y o ii  orqali  G‘arbiy  Yevropaga jo‘natilar 

edi.  Savdogarlar  bir  y o i  bilan  Xorazm,  Astrobod,  Nijniy-Novgorod, 

Moskva yoii bilan Genza koiiga borar edi.  Ikkinchi -  Hirot -  Qazvin -  

Tabriz  -   Trabzun  y o ii  bilan  genuyaliklaming,  venetsiyaliklaming, 

pizaliklaming  savdo  kemalariga  tushib,  Yevropaga  yetardi.  Nihoyatda 

qo‘rqinchli, 

semmsh 

zamonlar 

boiishiga 

qaramay, 

Temur 

hokimiyatining  soyasi  tushgan yerlarning  barchasida  savdo juda jonli 

va  sira xavfsiz edi.  Biz  qayta-qayta  zikr etgan  Ispaniya  elchilari  bunga 

eng ishonchli shohiddirlar.»'

XIV 

asr oxirlariga kelib,  Samarqand dunyoning eng go‘zal va obod 

shaharlaridan  biriga  aylandi.  Amir  Temur  va  uning  avlodlari 

Samarqandda ulkan binolar, madrasalar, masjidlar, xonaqohlar, saroylar, 

bozorlar,  ko‘priklar,  xiyobonlar,  shifoxonalar,  hammomlar,  kanallar, 

qal’alar  qurishga  alohida  e’tibor  berdilar.  «Amir  Temurning  bevosita 

rahnamoligida bunyod  etilgan  Bibixonim jome  masjidi,  Go‘ri  Amir va 

Ahmad  Yassaviy,  Zangiota  maqbaralari,  Oqsaroy  va  Shohi  Zindadagi 

me’moriy  mo‘jizalar,  B ogi  Chinor,  Bog‘i  Dilkusho,  Bog‘i  Behisht, 

Bog‘i  Baland  singari  o‘nlab  go‘zal  saroy-bogiar  va  boshqa  inshootlar 

shular jumlasiga kiradi.  Bu obidalar, hech shubhasiz,  inson tafakkuri va 

aql-zakovatining buyuk timsollaridir».2

Bunyodkorlik ishlarining jadal sur’atlar bilan olib borilishi, ichki va 

tashqi  savdo-sotiqning  avj  oldirib  yuborilganligi,  soliqlaming  tartibga 

solinishi,  raiyat  xavfsizligining  ta’minlanganligi  -   bulaming  barchasi 

mamlakatda  ishlab  chiqarishning  rivojlanishiga  hamda  moddiy