O`zbеkiston rеspublikasi xalq ta'limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pеdagogika instituti “Pedagogika-psixologiya” kafedrasi

13-МАВЗУ: ПСИХОЛОГНИНГ МЕҲРИБОНЛИК УЙЛАРИДАГИ ИШИ ВА 
ТУРЛИ МУАССАСА-ТАШКИЛОТЛАРДАГИ ПСИХОЛОГИК ХИЗМАТ 
МАРКАЗЛАРИНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ 
Режа: 
1. Психологнинг ота-она қарамоғисиз қолган меҳрибонлик уйлари тарбияланувчилари 
билан олиб борадиган ишлари. 
2. SOS-болалар қишлоғи. «Тарбиячи-она»нинг профессиограммаси. «Она» етук шахс. 
3. Турли ижтимоий қатлам вакилларига психологик хизмат кўрсатишнинг ўзига хос 
хусусиятлари.
  
1. Психологнинг ота-она қарамоғисиз қолган меҳрибонлик уйлари 
тарбияланувчилари билан олиб борадиган ишлари. 
Психологнинг меҳрибонлик уйларида олиб борадиган ишларининг ўзига хослиги 
1987 йилдан бошлаб болалар уйларига (ҳозирги меҳрибонлик уйлари) ва мактаб 
интернатларда психолог штати жорий этилди. Ушбу ҳодиса оиладан ташқарида 
тарбияланаётган болаларнинг психик ривожланиши учун махсус психологик ёрдам 
зарурлигини тан олишни англатади. Меҳрибонлик уйлари ёки мактаб интернатлардаги 
психолог ишининг асосий йўналишлари, принцип ва методлари кўп жиҳатдан оддий 
мактабдагига ўхшаш бўлади. Бироқ шу билан бирга ушбу муассасалардаги 
психологлар иши ўзига хосликларга ҳам эга. Бу ўзига хослик биринчидан, бундай тип 
муассасалардаги таълим тарбия жараёнининг ўзига хослиги: иккинчидан болаларнинг 
психик ривожланишидаги ўзига хослик туфайли келиб чиқади.
Шу нарса маълумки, илк болалик давриданоқ (1-3 ёш) интернат типидаги 
муассасаларда тарбияланаётган болалар бир қанча психологик хусусиятлари билан 
оилада тарбияланувчи болалардан фарқланадилар: баъзи хусусиятларда ушбу 
масалаларда тарбияланувчи болалар оддий мактабдаги болалар билан баробар ва 
ҳатто, улардан устунроқ бўлса, айрим хусусиятлари билан улардан ҳатто ўзидан кичик 
ёшдаги ўқувчилардан ҳам орқада қоладилар. Афсуски, бундай ҳолат бутун мактаб ёши 
даврида сақланиб қолади.
Буни шу билан тушунтириш мумкинки, психологик ривожланишда орқада 
қолиш анча вақтли, мактабгача ёш давридаёқ вужудга келади. Уни бартараф этиш
иши махсус муассасаларда етарли даражада олиб борилмаслиги оқибатида улар 
кейинги ёш босқичларида янада чуқурлашиб кетади.
Меҳрибонлик уйлари ёки мактаб-интернатларда ишлай бошлар экан, психолог 
меъёрий ҳужжатларда кўрсатилганидек, қуйидагиларни амалга ошириш талаб 
этилади: ота-оналар қарамоғисиз қолган болалар билан меҳрибонлик уйлари ҳамда 
интернат типидаги муассасаларда олиб бориладиган психолог иши ушбу муассасалар 
тарбияланувчиларининг психологик жиҳатдан тўлақонли ривожланишини таъминлаш, 
шахс сифатида ва интеллектуал ривожланиш хусусиятларини, таълим тарбия 
жараёнидаги бузилишларнинг психологик сабабларини диагностика қилиш ва бундай 
бузилишларни бартараф этиш учун профилактик тадбирлар ўтказишга йўналтириши 
керак. Психолог бола ҳаётидаги рўй берган фожианинг бола психик ривожланишига 
таъсир этишини сусайтириш ва тегишли психологик методларни ўтказиш орқали бола 
шахси прогрессив шаклланишини таъминлаш лозим.