Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

1.4.  Oldi-sotdi  shartnomasida  taraflar

Oldi-sotdi  shartnomasida  taraflar  sotuvchi  va  xaridor  hisoblanadi. 

Bunda taraflar sifatida fuqarolar va yuridik shaxslar qatnashishi mumkin. 

Ayni  vaqtda  muayyan  hollarda  shartnomada  taraf  sifatida  davlat  ham 

ishtirok  etishi  mumkin.

Oldi-sotdi  shartnomasi  yuqorida  ko'rsatilgan  subyektlar  o'rtasida, 

shuningdek,  o'zaro  tuzilishi  mumkin  Shartnomada  taraf  sifatida  fuqaro 

qatnashganda  u  muomala  layoqatiga  ega  bo'lishi  shart.  Binobarin,  voyaga 

yetgan,  ya’ni  18  yoshga  to'lgan  va  qonunda  belgilangan  tartibda  muomala 

layoqati cheklanmagan har qanday shaxs shartnomada  taraf sifatida ishtirok 

eta oladi Ayni vaqtda, qonun muomala layoqati cheklangan yoki muomalaga 

layoqatsiz fuqarolarning ham oldi-sotdi shartnomasida taraf sifatida qatnashish 

holatlarini  nazarda  tutadi  Masalan,  olti  yoshdan  o'n  to'rt  yoshgacha  bo'lgan 

kichik  yoshdagi  bolalar  mayda  maishiy  bitimlar  tuzishga,  masalan,  kichik 

summada  tovarlar  sotish  yoki  sotib  olishga  (muzqaymoq,  chanqoqbosdi 

ichimliklar,  qalam,  daftar,  havo  sharlari  va  shJ<)  haqli  (FKning  29-moddasi, 

2-qismi  1-bandi).  O'n  to'rt  yoshdan  o'n  sakkiz  yoshgacha  bo'lgan  voyaga 

yetmaganlar o'z  ish haqi,  stipendiyasi va boshqa daromadlari hisobiga tovarlar 

sotib  olish  yoxud  ularni sotishga  haqli  (FKning  27-moddasi,  2-qismi  1-bandi).

FKning  22-moddasi,  2-qismi  va  28-moddada  belgilangan  tartibda  to'la 

muomala  layoqatiga  ega  bo'lgan  voyaga  yetmaganlar  ham  oldi-sotdi 

shartnomasida summasidan qat’iy nazar, to'la huquqli taraf sifatida qatnasha 

oladilar. Spirtli ichimliklar yoxud narkotik moddalar iste’mol qilganligi sababli 

muomala layoqati cheklangan shaxslar ham mustaqil ravishda mayda maishiy 

bitimlar  tuza  oladilar  (FKning  31-moddasi).  Bunday  shaxslar,  shuningdek, 

o'n  to'rt  yoshdan  o'n  sakkiz  yoshgacha  bo'lgan  voyaga  yetmaganlar  yirik 

summadagi  oldi-sotdi  shartnomalarini  faqat  homiysi,  ota-onalari  yoki 

farzandlikka  oluvchilar  roziligi  bilangina  tuza  oladilar.

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Har  xil tashkiliy  tuzilmalar  oldi-sotdi  shartnomasida  taraf  bo'lishlari 

uchun  quyidagi  ikki  talabga  javob  berishlari  shart:  birinchidan,  bunday 

tuzilmalar  yuridik  shaxs  maqomiga  ega  bo'lishlari  va  ikkinchidan,  ular 

tuzayotgan oldi-sotdi shartnomasi ularning ta’sis hujjatlariga zid bo'lmasligi 

lozim.

Odatda  shartnomada  sotuvchi  sifatida  qatnashayotgan  shaxsga 

sotilayotgan  ashyo  mulk  huquqi  asosida  tegishli  boiadi,  biroq  ayrim 

hollarda  sotuvchi  sotilayotgan  tovarning  mulkdori  bo'lmasligi  ham 

mumkin.  U  holda  sotuvchining  tovarni  sotishga  bo'lgan  huquqi  qonun 

yoki  shartnoma  asosida  vujudga  kelgan  bo'lishi  lozim  (masalan,  davlat 

korxonasi  tomonidan  unga  xo'jalik  yuritish  huquqi  asosida  biriktirib 

qo'yilgan  tovarni  sotishi  yoxud  vositachilik  (komission)  do'konlarida 

tovarlarni  sotish).

Qonunda bir necha subyektga  umumiy mulk  huquqi asosida  tegishli 

bo'lgan  ashyolarni  sotishning  alohida  tartibi  belgilangan.  Mulkdorlardan 

biri  o'z  ulushini  boshqa  shaxsga  sotgan  vaqtda  qolgan  sheriklari 

sotilayotgan  ulushni  u  sotiladigan  narxda  va  boshqa  teng  shartlarda 

imtiyozli  sotib  olish  huquqiga  ega,  kim  oshdi  savdosi  orqali  sotish  hollari 

bundan mustasno (FKning 224-moddasi). Er-xotinga birgalikdagi umumiy 

mulk  huquqi  asosida  tegishli  boigan,  nikoh  davomida  orttirilgan  mol- 

mulk  ham  har  ikkalasining  roziligi  asosida  sotiladi.