Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

52-bob.  S U G U R T A

/ '

l- § .  S u g ‘urtaning  mohiyati  va  ahamiyati. 

j

Hozirgi  murakkab  kunda  hayot  tasodiflarga  to'ladir.  Inson  turli  xil 

tasodiflarning  (tabiiy  ofat,  bosqinchilik)  qurboni  bo'lishi,  to'satdan  betob 

bo'lishi,  tadbirkor  shaxs  esa  bozor  kon’yunkturasi  tufayli  daromad 

ololmaslik  holatlaridan  xoli  emas.  Mana  shunday  salbiy  oqibatlarning 

oldini  olish  yoki  salbiy  oqibatlarni  imkon  qadar  kamaytirish  har  bir 

fuqaroning  istagi  desak  mubolag'a  bo'lmaydi.  Shuningdek,  ayrim 

fuqarolarimiz  (o't  o'chiruvchilar,  qutqaruvchilar,  inkassatorlar va  boshqa 

kasb egalari) xavfli zonalarda ishlaydilar. Bunday vaziyatlarda ishga qabul 

qilingan xodimlarning hayoti, mehnat qobiliyatini sug'urta qilishni tegishli 

tashkilot  va  idoralar  o'z  zimmalariga  oladilar.  Ko'pgina  fuqarolarimiz 

o'z  keksalik  davrlarini  ta’minlash  maqsadida  maxsus  ixtisoslashgan 

tashkilotlarga  murojaat  etadilarki,  ular  fuqarolar  va  tashkilotlardan 

(sug'urta  q ildiru vch i)  bir  yo'la  yoki  vaqti-vaqti  bilan  sug'urta 

shartnomasiga  muvofiq  badallarni  yig'adilar.  Ushbu  badallar  hisobiga 

(sug'urta  mukofoti)  sug'urtalovchida  alohida  jamg'arma  hosil  bo'lib, 

shartnomada  belgilangan  hodisa  (  o'lim,  mehnat  qobiliyatini  yo'qotishi, 

mulkning  nobud  bo'lishi,  darom ad  ololmaslik  va  boshqalar)  ro'y 

berganidan  so'nggina  kelishilgan  summani  sug'urta  qildiruvchiga  yoki  u 

ko'rsatgan  shaxsga  to'laydi.  Respublikamizda  sug'urta  xizmati  ko'rsatish 

bilan  bir  qatorda,  davlat  ijtim oiy  sug'urtasi  ham  m avjud  bo'lib, 

mustaqillik davriga qadar ular davlat straxovaniyasi (gosstrax)1 va davlat 

sotsial straxovaniyasi (sosstrax)2 deb yuritilgan.

Respublikamizdagi  sug'urta  faoliyatini  ijtimoiy  sug'urta  va  sug'urta 

xizmatlariga  ajratish  mumkin.

Ijtimoiy  sug'urta  hozirgi  kunda  ham  shu  nom  bilan  yuritilmoqda. 

Uning o'ziga xos jihati shundaki, mehnat faoliyati bilan shug'ullanayotgan 

barcha fuqarolar davlat yo'li bilan ijtimoiy sug'urta qilinadilarl. Sug'urtada 

esa,  barcha  fuqarolar  ishlash-ishlamasligidan  qat’iy  nazar,  ixtiyoriy  va 

majburiy  sug'urta  xizmatlaridan  foydalanishi  mumkin.  Demak,  ijtimoiy 

sug'urta  subyektlari  tuman  ijtimoiy  ta’minot  bo'limlari  hamda  mehnat 

faoliyati  bilan shug'ullanayotgan yuridik va jismoniy shaxslardir. Ijtimoiy