Atom yadrosi ya zarralar fizikasi

(
1
.
2
.
2
)
’  c2
Bu yerda A /vaM 0~  3  tezlik bilan harakat qilayotganva tinch holatdagi 
jismlar massasi.
Relyativistik  mexanikaga  asosan  3   tezlik  bilan  harakat  qilayotgan 
jismning toMa energiyasi
E  = M 0c2+T 
(1.2.3)
boMadi, bunda M f 1 j  ismning tinch holatdagi energiyasi, T -  uning kinetik 
energiyasi.
M  С 2
Ikkinchi  tom ondan 
E = M C 2 = 
,  ° 
boMgani  uchun  harakatdagi 
jismning kinetik energiyasi:
f  
\
т ' 
M 0C 
2 
1  /  
2
Г  = —p = s = - M nc  =  
с 
f
f
1
2
J
(1.2.4)
Yadro fizikasida yana quyidagi  form ula ham  ishlatiladi.
Е  = 
у
1
м
У   + P 2
c
2 
(1.2.5)
Bu formulada
P  = M v  =
M „ P c
M -  massali jism ning  relyativistik  impulsidir  uni  E   =  M :2dan  keltirib 
chiqarish  mumkin.
Haqiqatan:

---

V»  rr 
—
 
_______ —
-____
\ - р г 
\ - р 2
Relyativistik  holat  uchun  kinetik  energiya  T va  impulsi  P  orasidagi 
bogManishni (1.2.3), (1.2.5) formulalarga ko‘ra, keltirib chiqarish mumkin:
Atom yadrosi nuklonlardan iborat murakkab sistema boMgani uchun uning 
energiyasi  nuklonlar ichki  harakat energiyasi  bilan  belgilanadi. Nuklonla" 
ichki harakat energiyasi qancha katta bo‘lsa, shuncha tinch holatdagi massasi 
M 0 = E/c2 katta boMadi. Yadroning  asosiy holatiga tinch holatdagi massaning 
va  energiyasining  eng  m inim al  qiym ati  mos  keladi.  Ya’ni  nuklonlar 
harakatining  minimum  harakati  (chastotasi)  asosiy  holat  deyiladi.  Yadro 
tashqaridan energiya qabul qilsa,  energiyasi  o rta d i,  natijada yadro diskret
£
uyg‘ongan E v Ey ... holatlarga o ‘tadi, mos ravishda massasi ham  AM   = - y  
ga ortadi  (1.3-rasm).
1.3-rasmda  E0  energiya  yadroning  asosiy  holati,  E p  E2  lar  uyg‘ongan 
holat  energiyalari.  Har  bir yadro  o ‘ziga  xos  uyg‘onish  energiyalariga  ega 
boMadi,  yadroning  uyg‘onish  energiyasi  qanday  yoM  bilan  uyg‘onishiga 
bogMiq  emas.
M 0c 2 + T  = 7 m 02c 4 + P 2c 2  yoki 
T ( 2 M 0c 2  + T )  = P 2c 2
(
1
.
2
.
6
)