|
U0 uB
d* 4,
cR
C B
S* s„ Sb
и
tu
tb
b„
bo b,.
RR
RG
RB
ГТ1
w*
G R
S G
G B
1 H r
z°
BR
BG
BB
w
K varklar xushbo‘yligi: U - yuqori (up), d - past (down),
s - g ‘alati (strange), С - maftun (charmed),
t - haqiqiy (truth), b - go‘zal (beauty).
K varklar rangi:
R - qizil (red), G -y a s h il (green), B — ko‘k (blue).
Nazorat savollari:
1. Elem entar zarralarning ochilish tarixi va bu zarralar xususiyatlarini
aytib bering.
2. Elementarlik alom atlari nima? Qanday zarrani elem entar zarra dey-
ish mumkin?
3. Fundamental ta ’sirlashuvlar: a) kuchli, b) elektrom agnit, d) kuchsiz
ta ’sirlashuvlam ing kuchlar xususiyatlari va ta ’silashuv m exanizm larini
tushuntiring.
4. Zarralarning parchalanish reaksiyasi, parchalanishda vujudga kel-
gan zarralar kinetik energiyasini ayting.
5. Zarralar to ‘qnashuvlarida zarralar tu g ‘ilish reaksiyasi, reaksiya va
ostona energiyalari va ular orasidagi bog‘lanishlar nim alardan iborat?
6. Zarralar kvant sonlari (B, q, L, I, P, T, Tz, S) va bu kvant sonlarining
fundamental ta ’sirlashuvlarda saqlanishi yoki saqlanm asligini izohlang.
7. Zarralar izom ultiplet, superm ultipletlarini ayting.
8. Kvarklar va ularning xususiyatlarini tushuntiring.
9. Kvarklarni erkin holda kuzatish m um kin em aslik sabablarini ayting.
10. Adronlarning kvark tarkibi qanday?
11. Parton, glyuon nima?
12. Kvark nazariyasiga ko‘ra, adronlar o ‘zaro ta ’sirlashuv m exanizm i
qanday?
13. Fundamental zarralar. N im a uchun fundam ental zarralar hisoblana-
di?
1. Y ad ro n ing k v a n t x a ra k te ristik a la ri:m a ssa si, en ergiy asi,
o ‘lch am i, spini va m agn it m om entlari
1.1. Plutoniy neytral atomi massasining qanday qismini uning elektron
qatlami tashkil etadi.
(j.2,16-10-4)
1.2. Agar neytral litiyatom iningm assasi 7.01601 a.m .b .g aten g b o ‘lsa,
litiy yadrosining massasi aniqlansin.
(j. 7,01436 m.a.b)
1.3. * H , ] H , V
; C neytral atomlari va elektron massalarining m a’lum
qiymatlaridan foydalanib protonning mp, deytonning md, '^C yadrosining
massalari aniqlansin.
0- 1,00728 m .a.b.; 2,01355 m.a.b.; 11,9967 m.a.b.)
1.4. Alfa-zarraning (4He2 geliy yadrosi) massasi ma=4.0015a.m.b. neytral
geliy atom ining massasi ma aniqlansin. (j.4,00260 m.a.b.)
1.5. O g‘ir vodorod atomi yadrosining massa yetishmovchiligi Д m va
bogManish energiyasi Eb aniqlansin.
(j. 0,00240 m .a.b.: 2,23 MeV)
1.6. Bitta proton va ikkita neytron atom yadrosiga birlashganda ajralib
chiqadigan energiya Eb aniqlansin.
(j.8.49 MeV)
1.7. I2C6 yadrosining solishtirma bogManish energiyasi aniqlansin.
(j- 7,68 M eV/nuk)
1.8. Ikkita pro to n va bitta neytrondan tashkil topgan y a d ro n in g
bogManish energiyasi E= 7 .7 2 MeV. Shunday yadroga ega boMgan neytral
atom ning massasi ma aniqlansin.
(j. 3,01604 m.a.b.)
1.9.
Agar atom yadrosi uchta proton va ikkita neytrondan iborat va bu
yadroning bogManish energiyasi Eb=26.3 M eV boMsa, neytral atom ning
m assasi ma aniqlansin.
(j. 5,01258 m.a.b.)
1 .1 0 .7Li3 va 7Be4 yadrolarini alohida nuklonlarga ajratish uchun qanday
eng kam E energiya sarflanishi kerak? Nim aga bu energiya berilliy yadrosi
uchun litiy yadrosinikiga qaraganda kam?
(j. 39,2 Mev: 37,6 MeV)
1.11. I4N 7 azot yadrosidan bitta neytronni ajratib olish uchun qanday
eng kam E energiya sarflash kerak?
0- 10,6 MeV)
1.12.
i
4N 7 azot yadrosidan bitta protonni chiqarib yuborish uchun zarur
boMgan minimal energiya E topilsin?
O'. 7,55 MeV)
1.13. l8O g kislorod yadrosining bogManish energiyasi Eb=139.8 MeV
ga teng, l9F9 ftor yadrosiniki 147.8 MeV. Ftor yadrosidan bitta protonni
a jra tib o lish uchun qanday m in im al en erg iy a E s a rfla s h lo zim lig i
aniqlansin.
(j. 8,0 MeV)
1 .1 4 .4He2 yadrosini ikkita teng boMakka ajratish uchun qanday eng
kam bogManish energiyasi E ni sarflash kerak. (j. 23,8 M eV )
1 .1 5 .12C6 uglerod yadrosini uchta bir xil boMakka ajratish uchun zarur
boMgan eng kam E energiya aniqlansin.
(j. 7,26 M eV)
1.16. Veyzeker yarim emperik formulasiga ko‘ra 24Cr52 atom ining
massasini hisoblang. Olingan natijalarni bu izotop massasining tajribada
olingan qiymatlari bilan solishtiring.
(j. 51,9639 m.a.b.)
1.17. Yarim empirik formulaga ko ‘ra 10Ne20 , 38Sr98 , 92U235 yadrolarida
har bir nuklonga to ‘g ‘ri keluvchi bog‘lanish energiyasini hisoblang.
(j . 19,9725 m.a.b., 0,1932 m.a.b., 8,8,99 MeV)
1.18. Quyidagi yadrolarning diametrlari aniqlansin: 1) *Li; 2) ] ] A l ;
3) £ С ы ; 4) % S n ; 5 ) ™P o .
(j. 5,6 fm, 8,4 fm, 11,2 fm, 14 fm, 16,8 fm)
1.19. Yadrodagi nuklonlarning konsentratsiyasi aniqlansin.
(j. 8,7-1047 nuk/m 3)
1.20. Kobalt atomi hajm ining qancha qismini uning yadrosining hajmi
tashkil qilishi baholansin. Kobaltning zichligi r=4.5-103kg/m3.
(j. 3-10'17)
1.21. Q uyidagi yadrolarning spini qanday qiymatlarni qabul qilishi
mumkin (/j birliklarida):
1) juft-juft; 2) juft-toq; 3) toq-juft; 4) toq-toq?
0 - 1 ) 0 , 2) 1/2, 3/2 va h.k., 3) 1/2, 3/2 va h.k.; 4) 0, 1, 2)
1.22. Spektral chiziqlarning o ‘ta nozik yoyilishiga sabab nima? 0 ‘ta
nozik yoyilishning nozik yoyilishidan farqi nimada?
Do'stlaringiz bilan baham: |
