Atom yadrosi ya zarralar fizikasi

IV BOB. YADRO MODELLARI
4.1-§. Yadro modellari
M a’ lumki, atom yadrosi ikki xil nuklon —  
n
 v a p  lardan tashkil topgan 
m urakkab  kv an to m exan ik  sistem ad ir.  N uklo n larn in g  o ‘ zaro  t a ’sir 
qonunlariga  asoslanib,  atom yadrosi  xususiyatlarini  bayon  etish,  yadro 
strukturasini  aniqlash  va  har  xil  sharoitlarda  unda  sodir  boMayotgan 
jarayonlarni taqiq qilish yadro fizikasi bo‘yicha olib borilayotgan ilm iy- 
tadqiqot  ishlarining asosiy vazifasini  tashkil qiladi.
Ikki nuklon orasidagi o‘zaro ta ’sir etuvchi kuch to‘ g ‘ risida m a’ lumot 
olishning bevosita usuli nuklonni nuklonda sochilishini o'rganish va 
2H 
ning xususiyatlarini  tahlil  qilishdan  iboratdir.
H iso b lash lar  uchun  ik ki  nuklon  o rasid a  ta ’sir  etuvchi  kuchning 
k a tta lig in i  em as  (faz o v iy,  spin,  izo sp in ),  ko ordinatalar  fu n k siya si 
potensial energiyasini bilish kerak boMadi. Biroq yadro potensiali Kulon 
va  gravitatsion  potensiallariga nisbatan  ancha  murakkab.
Garchi hozircha yadro potensialini analitik ravishda ifodalash mumkin 
boMmasa ham, uning ayrim  xususiyatlari haqida yetarlicha m a’ lumotga 
egam iz. Yadro potensiali  sferik sim m etriyaga ega emas.  Bunga 2H ning 
kvadrupol  m om entga  eg a  boMishi  m isoldir.  Yadro  potensiali  ch ek li 
radiusga ega. U 0,5 • 10-15 m dan kichik m asofalarda chuqurligi bir necha 
10 
MeV
 boMgan  tortishish  potensiali  potensial  o‘ ra  bilan  alm ashinishi 
mumkin.
Yadro kuchlari atomlarni m olekulalarda birlashtirib turuvchi kim yoviy 
kuchlarga nisbatan m illion marta katta boMsa ham, ta’sir radiuslari kichik 
boM ganligidan  u lar  n isb atan   z a if   tu y u la d i.  N im a  uchun  sh un d ay 
ekanligini  tushunish  uchun