Uslubiy majmua. Toshkent: tdtu, 202, 202 bet

- g‘ildirak yuritgichi; z - maxovik; i - differensial.
Sxemaning har bir elementini ikki va uch tugunli element ko‘rinishda berish
mumkin, tugun nuqtalarini mos ravishda i,j,k deb belgilaymiz.
Mexanik va gidromexanik uzatmalarning modellashtirishda quyidagi
ikkita asosiy harakat rejimi borligini hisobga olish zarur:
- massalarning blokirovkasiz aylanishi. Bu holda elementlarning
ergashtiruvchi va ergashuvchi qismlari orasida sirpanish mavjud bo‘lib, ularning
burchak tezligi har hil bo‘ladi;
- massalarning blokirovkali aylanishi. Bu holda muftaning ergashtiruvchi va
ergashuvchi qismlari bir xil burchak tezligi bilan aylanadi.
Mexanik va gidromexanik uzatmalarni dinamik tahlil kilish uchun
quyidagilarni ko‘rib chiqish maqsadga muvofik:
- yuritmaning asosiy elementlarini tanlash va ularning matematik modelini

---

100
tuzish;
- yuritma strukturasini va tenglamalar tizimini formallashtirish;
- muftaning blokirovka rejimini tahlil etish;
- yuritmaning dinamikasini yoritadigan differensial tenglamalar tizimini
tuzish.
Mexanik va gidromexanik uzatmalarni modellashtirishda har bir
elementning matematik modeli tuziladi va bu elementlarni bir biri bilan
bog‘laydigan chegaraviy shartlar qo‘yiladi.
10.4-rasm. Gidromexanik uzatmani elementlar va bo‘laklarga bo‘lish
10.5-rasm. Gidravlik yuritmalarning elementlari va ularning tugun nuqtalari:
a - nasos; b - gidromotor; v - gidrotsilindr; g - gidroakkumulyator; d va e-
to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta'sir qiladigan va to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta'sir qilmaydigan klapanlar;
j - truboprovod; z - berk truboprovod (bo‘shlik); i – drossel (mahalliy qarshilik); k -
uchlik (troynik); l - quvvat rostlagichi; m - zolotnikli gidrotaqsimlagich; n -
gidrozamok; o - markazdan qochma rostlagichli dizel; p - g‘ildirak yuritgichi; r –
avtomatik boshqaruv tizimining chiziqli dinamik zvenosi.

---

101