Њзбекистон республикаси олий ва њрта махсус таълим вазирлиги

Остенсив таърифлаш – (лот.ostendere - кўрсатмоқ) предметни бевосита кўрсатиш
орқали таърифлаш.
П
Р -  лотинча praedicatum – кесим сўзининг биринчи унли ҳарфи бўлиб, у ҳукм
предикатининг символик ифодасидир. Силлогизм ҳулосанинг предикати бўлиб
келгани учун катта термин ҳам Р ҳарфи билан белгиланади.
Парадокс (грек. para – қарши ва doxa - фикр) – кутилмаган, одатдан ташқари
ажойиб фикр бўлиб, маълум ҳукмрон ва кундалик ҳаёт фикрларига, хатто росмана
фикрга қарама-қарши бўлган мулоҳазадир. Формал мантиқда бир-бирига қарама-
қарши бўлган икки ҳулоса бўлиб, уларнинг ҳар иккаласи чин (тўғри) ёки хато
деб қараладиган фикрга парадокс дейилади.
Предикат (лот. praedicatum - кесим) – ҳукмда предметга хос белгини ифодалайди.
Предметдаги белгини мантиқий боғловчилар орқали тасдиқлаб ёки инкор қилиб
кўрсатади.
Petitio principii (лот.) – тезиснинг исботи учун келтирилган асос, тўғри, чин,
етарли бўлса – да, унинг исботи учун яна қўшимча исбот қилиш талаб
қилинадиган далиллар келтириш асосида келиб чиқадиган хатонинг лотинча номи
бўлиб, “асосни ошириб юбориш” хатоси деб аталади.
Ponendo tollens – (лот.) – айирувчи – қатъий силлогизмнинг «тасдиқлаш йўли
билан инкор қилиш» модусининг лотинча номи.
Ponens (лот.) – шартли силлогизмнинг “тасдиқ” модусининг лотинча номи.
Р
R (лотинча Relatio) – муносабат сўзининг биринчи ҳарфи бўлиб, ҳукмлар
ўртасидаги муносабатнинг символик ифодасидир. Ҳукмлар ўртасидаги

---

169
муносабатнинг формуласи қуйидагича: а R b (a ва b ҳукми ўртасида R муносабат
бор деб ўқилади).
Раддия – бирор тезиснинг нотўғрилиги ёки асоссизлигини исботлайдиган
мантиқий усул.
Рационализм – (лот. rationalis - ақлий) – билиш назариясида ақлни ҳақиқий
билимнинг бирдан бир манбаи деб ҳисобловчи оқим.