Mavzu: Ekosistema, biom va biogeotsenoz Reja

Biogeotsenoz va ekosistemalarning ba’zi bir farqlari 

9- jadval 

Biogeotsenoz 

Ekosistema 

1. Tabiiy hodisa hisoblanadi 

2.  Ma’lum  tabiiy  chegaraga  ega  bo’lgan     

fazoviy 

 

 

 

 

birlik; 

u 

qo’shni

        

biogeotsenozlardan  (fitotsenozi      bilan    

ajralib tuoadi 

3. Biogeotsenoz tarkibiga  odam kirmaydi 

Tabiiy  yoki      butunlay      sun’iy  hodisa  bo’lishi 

mumkin 

Funktsional  birlik  bo’lgani  uchun  qo’shni 

ekosistemalardan  ajralib turishi shart emas. 

Yirik     ekosistemalar       odatda odam ta’sirdaa 

bo’ladi 

Biogeotsenozning asosiy komponentlari atmosfera, tog’ jinslari, suv, o’simlik va hayvonot 

dunyosi  hisoblanadi.  Uning  organik  dunyosi  (o’simliklar,  hayvonlar,  zamburug’lar 

,mikroorganizmlar)  biotsenoz  deb  atalib,  muhit  esa  ekotop  deyiladi.  Ekotop  o’z  navbatida 

klimatop (atmosfera) va edafotop (tuproq) degan tarkibiy qismlardan iborat. Biogeotsenozlar har 

xil  o’lchamda,  ya’ni  kichik  va  katta  maydonda  bo’lishi  mumkin.  Botqoqlikdagi  do’nglik, 

o’rmondagi to’nka, biror hayvon uyasi (in) atrofi, akvarium kabilar kichik biogeotsenozlarga misol 

bo’lsa, o’rmon, dasht, cho’l, o’tloqzor va boshqa maydonlar yirik biogeotsenozlardir. A. Tensli 

ta’rifiga  ko’ra  ekosistema  ichki  va  tashqi  doiralarda  moddalar  va  energiya  almashinuviga  ega 

bo’lgan tirik va jonsiz komponentlarning cheksiz barqaror sistemasidir. SHunday qilib, ekosistema 

mikroorganizmlarga  ega  bo’lgan  bir  tomchi  suv,  o’rmon,  tuvakdagi  o’simlik,  kosmik  kema  va 

boshqalardir. Ekosistemalar biogeotsenozga nisbatan kengroq tushuncha hisoblanadi. Har qanday 

biogeotsenoz o’z navbatida ekosistema bo’la oladi, ammo har qanday ekosistemani biogeotsenoz 

deb bo’lmaydi. 

Ekosistemada moddalar aylanishini ta’minlash uchun ma’lum miqdorda kerak bo’ladigan 

anorganik moddalar zahirasi va bajarayotgan ishi jihatidan uch xil ekologik guruhni tashkil etuvchi 

organizmlar  bo’lishya  zarur.  Birinchi  guruhga  yashil  o’simliklar  kiradi.  Ular  quruqlikdagi  har 

qanday biotsenozning asosiy tarkibi va energiya manbai sifatida xizmat qiladi. Bunday avtotrof 

organizmlar  produtsentlar  deb  ataladi.  Produtsentlar  —  assimilyatsiya  jarayonida  to’plangan 

---

energiyasini  boshqa  organizmlarga  beruvchilardir.  Ikkinchi  guruhga  hayvonlar  kiradi.  Ular 

o’simliklar tomonidan to’plangan organik moddani iste’mol qiluvchilar    bo’lib   hisoblanadi va