Tayyorlash va ularning malakasini oshirishni tashkil etish bosh ilmiy metodik markazi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

O‟zbekiston Respublikasi va rivojlangan chet el mamlakatlarida 
elektron kutubxonalarning tashkiliy ta‟minotini yaratishga qaratilgan ishlar 
tahlili 
 
1991  yili  Buyuk  Britaniyada  "Elektron  kutubxona"  dasturining  ishga 
tushirilishi munosabati bilan unga dastlab "Kutubxona, elektron kutubxona deyiladi, 
agarda uning fondidagi hujjatlaming katta qismi elektron shaklga o‟tkazilgan bo'lsa" 
degan  ta'rif  berilgan.  Bu  ta'rifdan  ko'rinadiki,  to'liq  avtomatlashtirilgan 
kutubxona "Elektron kutubxona" bo'lishi mumkin ekan. 
AQSh  Massachuset  universitetidan  Vil'yam  Adams  o"zining  kitobida  EKga 
"Servislarga mos axborotlarning boshqariladigan kolleksiyasi, bunda axborot raqamli 
shaklda  saqlanadi  va  unga  kirish  tarmoq  orqali  amalga  oshiriladi"  deb  ta'rif 
bergan. 
Bugungi  kunga  kelib,  bir  qancha  rivojlangan  mamlakatlarda  milliy 
kutubxonalar  zamonaviy  tashkiliy  ta‟minotining  holati  uchun  optimal  elektron 
kutubxona  tashkiliy  ta‟minot  modellarini  yaratish  yo‟lga  qo‟yilgan.  Jumladan, 
Britaniya  milliy  kutubxonasi,  Germaniya  milliy  kutubxonasi,  Rossiya  davlat 
kutubxonasi  va  Rossiya  milliy  kutubxonasi,  AQSh  Kongres  kutubxonasi,  Latviya 
milliy kutubxonasi o‟zining elektron kutubxonasini yaratishda tashkiliy ta‟minotni, 
shakl  va  uslublarini  ishlab  chiqish  va  elektron  kutubxonalarga  uchun  optimal 
tashkiliy  ta‟minotni  qo‟llash  borasida  quyidagi  bosqichma  bosqich  ishlar  amalga 
oshirilmoqda: 

---

IV. AMALIY MASHG„ULOT MATERIALLARI 
 
 
 
 
47 

  kutubxona  elektron  katalogiga  kirishni  va  elektron  axborot-resurslarini 
qidiruv tizimi orqali olishni mukammal darajada rivojlantirish; 

 
kutubxona  foydalanuvchilari  uchun  ko‟pfunksiyali  kutubxona  xizmatlarini 
kengaytirish; 

 
axborot  texnologiyalarini  qo‟llagan  holda  elektron  kutubxona    fondiga 
kirishni ta‟minlash; 

  kutubxona xizmatlarini modernizatsiyalash; 

  kutubxona fondi hayotiy siklining boshqaruv tizimini rivojlantirish; 

 
kutubxonaning “aralash”- kompleks va texnik modelini yaratish. 
Yuqorida  sanab  o‟tilgan  milliy  kutubxonalar  tashkiliy  ta‟minoti  deyarli 
o‟xshash bo‟lib, quyidagi asosiy boshqaruv tarkibga ega: 

 
axborot tizimlarini boshqaruvi bo‟limi rahbari; 

 
kutubxona fondlarini boshqaruvi bo‟limi rahbari; 

 
moliya va rejalashtirish ishlari bo‟limi rahbari; 

 
kitobxonlarga xizmat ko‟rsatish va kutubxona fondini shakllantirish bo‟limi 
rahbari; 

 
maxsus fondlarni boshqaruvi bo‟limi rahbari; 

 
kutubxona tashkiliy ishlari bo‟yicha rahbar; 

  kutubxona tashqi aloqalari boshqaruvi rahbari; 

  korporativ resurslarni boshqaruvi rahbari. 
Boshqa  milliy  kutubxonalardan  farqli  ravishda  Kongres  kutubxonasi 
tashkiliy ta‟minoti tarkibi quyidagi bo‟limlar va boshqaruv tarkibdan iborat: 

 
AQSh Kongres so‟rovlariga xizmat ko‟rsatuvchi markaz direktori; 

  Mualliflik huquqi ofisi direktori; 

 
Strategik initsiativ bo‟yicha bo‟lim direktori; 

 
Personalni boshqarish bo‟yicha bo‟lim menejeri; 

 
Ichki infrastrukturani shakllantirish bo‟limi. 
Yuqorida keltirib o‟tilgan  tahlil  natijalariga  qo‟shimcha  tarzda,  Kaliforniya 
elektron  kutubxonasining  tashkiliy  ta‟minotini  shakl  va  uslublarini  shakllantirish 
hamda yaratishda amalga oshirilgan ishlarni ko‟rish mumkin.