Ушбу дастур, касб психологияси фанининг еришган ютуқлари, долзарб муаммоларини ҳисобга олган ҳолда тузилди

Ixtiyorsiz va ixtiyoriy esda qoldirish
Esda olib qolish ixtiyorsiz va ixtiyoriy bo’lmog’i mumkin. Ixtiyorsiz esda
qoldirish oldimizga hech bir qanday maqsad qo’ymasdan, esga olinadigan
materialni oldin belgilamasdan va maxsus usullar qo’llamasdan, beixtiyor esda
qoldirishdir. Masalan, biz, odatda, ko’chada tasodifiy ko’rgan kishilarning aft-
basharasini, tasodifiy eshitib qolgan ba’zi gap va kuylarni beixtiyor esimizda
(xotiramizda) saqlab qolamiz. Hayotimizda bo’lib o’tgan ko’p hodisa va
voqealarni ham biz ana shunday beixtiyor esimizda saqlab qolamiz. Ko’pincha
beixtiyor idrok qilingan narsa yoki hodisalar beixtiyor esda qoladi. O’zining
rang-barangligi, ovozi, harakati bilan ko’zga juda yaqqol ko’rinib turadigan,
bizda kuchli hissiyot uyg’otadigan, o’tmishdagi tajribamizga, mavjud
bilimlarimizga, bizning kasb va faoliya-timizga oid, biz uchun alohida
ahamiyati bo’lgan va bizda qiziqish-havas tug’diradigan shunday narsa yoki
hodisalar xotiramizda beixtiyor saqlanib qoladi. Ko’pincha ixtiyoriy atayin
idrok qilingan narsa yoki hodisalar ham beixtiyor esda qolaveradi. Ko’p
hollarda biz bironta suratni ko’rishni, bironta kitobni o’qib chiqishni, bironta
ma’ruzani eshitishni o’z oldimizga maqsad qilib qo’yamiz, ammo ko’rilgan,
o’qilgan, eshitilgan narsalarning  mazmunini esda olib qolish niyatini
o’ylaymiz, lekin, shunga qaramay, ixtiyoriy idrok qilingan kitob, surat,
nutqning mazmunini beixtiyor eslab qolamiz.