Namangan davlat univеrsitеti boshlang‟ich ta'lim mеtodikasi kafеdrasi



Download 2,14 Mb.
Pdf ko'rish
bet31/365
Sana31.12.2021
Hajmi2,14 Mb.
#261057
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   365
Bog'liq
Namangan davlat univеrsitеti boshlang ich ta'lim mеtodikasi kafе

Qo„shimcha adabiyotlar: 
1.H.Jamolxonov.  Hozirgi o`zbek adabiy tili. 2005,  ―Talqin‖  nashriyoti 
2. Sh.Rahmatullayev.  Hozirgi adabiy o`zbek tili.  2006,―Universitet‖ nashriyoti. 
3.R.Yunusov. O`zbek tilidan  praktikum. 1-qism, 2006,  TDPU. 
4.U. Tursunov, J. Muxtorov. Sh.Rahmatullayev. Hozirgi o‗zbek adabiy tili. «O‗zbekiston», 
Toshkent. 1992-yil. 
5. Yule G. The Study of Language. 4th  edition. Cambridge: CUP, 2010. 
 
Elektron ta‟lim resurslari: 
2. www. pedagog. uz 
3. www. Ziyonet. uz 
 
2-mavzu Leksikоlоgiya uning ob‟yekti, vazifalari. So‟zlarning leksik va 
grammatik ma‟nolari. 
Reja: 
1.Leksika (lug‗at tarkibi) va leksikologiya haqida umumii ma‘lumot.  
2. Leksema va so‗z, ularning o‗zaro farqlari.  
3. So‗zning leksik va grammatik ma‘nosi.  
Leksikologiya haqida umumiy ma‟lumot 
Leksikologiya
3
 o‗zbek tili kursining lug‗at tarkibi (leksikasi)ni o‗rganadigan 
bo‗limidir. 
Tilda  mavjud  bo‗lgan  barcha  so‗zlar  va  iboralar  yig‗indisi  leksika  deyiladi.  Bu 
so‗zlar shu tilning lug‗at boyligini tashkil etadi. 
                     
3
 Leksikologiya – grekcha – lexsikos – «lug`atga (so`zga) oid», logos – «ta‘limot», «fikr» elementlaridan tuzilgan. 


17 
 
Leksikologiya  tilning  lug‗at  tarkibini  ikki  tomonlama:  1)  ichki  va  2)  tashqi 
tomondan  tekshiradi.  Tilning  lug‗at  tarkibini  ichki  tomondan  o‗rganadigan  sohasi 
semasiologiya
4
  deb  yuritiladi.  Unda  so‗z  va  iboralarning  nutqda  ma‘no  ifodalash 
xususiyati  o‗rganiladi.  Har  qanday  so‗z  tilda  paydo  bo‗lishi  bilan  o‗zining  shakli  va 
ma‘nosiga  ega  bo‗ladi,  borliqdagi  predmet,  hodisa,  belgi,  harakatlarni  ifodalaydi. 
So‗zdagi ma‘no turli ta‘sir va talablar asosida taraqqiy etib boradi. Demak, semasiologiya 
so‗z hamda turg‗un iboralarning ma‘no xususiyatlarini tekshiradi. 
Leksikologiyaning  yana  bir  sohasi  etimologiya
5
  deb  yuritiladi.  U  tilning  lug‗at 
tarkibidagi  so‗z  va  iboralarning  tarixan  kelib  chiqishini,  yasama  so‗zlarning  va  boshqa 
tillardan  kirgan  so‗zlarning  ma‘noli  qismlarini  izohlaydi.  Demak,  etimologiya  so‗zning 
ikki tomonini ham,  ya‘ni ichki  –  ma‘no tomonini hamda tashqi  – tovush tomonini ham 
tahlil qiladi. 
Leksikologiya  tashqi  tomondan  lug‗at  tarkibining  hozirgi  ahvolini,  tilning  lug‗at 
tarkibida  sodir  bo‗layotgan  turli  o‗zgarishlarni:  so‗zlarning  qo‗llanish  darajasini,  ba‘zi 
so‗zlarning eskirib iste‘moldan chiqib ketishini (sekretar, oblast kabi), fan, madaniyat va 
texnikaning  uzluksiz  rivojlanishi  bilan  tilning  yangi  so‗zlar  hisobiga  boyishini,  ba‘zi 
so‗zlar ma‘nosida sodir bo‗ladigan o‗zgarishlarni (ma‘no ko‗chish hodisasini) o‗rganadi. 
Leksikologiyaning 
yana 
bir 
sohasi 
leksikografiya
6
 
deb 
yuritiladi. 
Leksikografiyaning vazifasi tildagi so‗zlarni yozma ravishda to‗plashdir. Leksikografiya 
so‗z va iboralarni ma‘lum bir sohalar bo‗yicha to‗plab, muayyan tartibda keltiradi (alifbo 
tartibiga soladi) va lug‗at kitoblari shaklida nashr etadi. 
  Leksikologiya  tilning  fonetika  va  grammatika  bo‗limlari  bilan  bevosita  bog‗liq. 
Fonetika  nutq  tovushlarini  o‗rganadi.  Leksika  shu  tovushlar  asosida  shakllanadigan 
so‗zni,  grammatika  o‗z  qonun-qoidalari  asosida  so‗zlarni  o‗zaro  bog‗laydi  va  tilni  fikr 
ifodalash  uchun  tayyorlaydi.  Demak,  tovush  bo‗lmasa,  so‗z  bo‗lmaydi,  so‗z  bo‗lmasa 
grammatikaning ham bo‗lishi mumkin emas. 
Ma‘lumki,  so‗zlovchi  tilning  lug‗at  tarkibidan  maqsadiga  muvofiq  tarzda 
foydalanadi. Bu leksikologiyaning uslubiyat bilan o‗zaro bog‗liq ekanini bildiradi. 
Lug‗at tarkibi shu tilda so‗zlashuvchi xalqlarning moddiy va ma‘naviy madaniyat 
tarixi  bilan  bog‗liq.  Shuning  uchun  leksikologiya  tarix,  arxeologiya,  adabiyot,  falsafa 
kabi ijtimoiy fanlar bilan ham yaqindan aloqadadir. 

Download 2,14 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   365




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish