A sso tsiativ p si x o lo g i y a v a k illa r in in g xizm ati s h u n d a n iboratk i, ular o n g n in g
y u k s a k m u r a k k a b ja r a y o n la r in i, y a 'n i ta fakkur, nutq va ir o d a la m i ta jrib a asos ida
(asosan o ' z - o 'z i n i kuzatish y o ‘li bilan) o 'rg a n i s h n i d iq q a t m a r k a z id a tutdilar.
Biroq k e y in c h a lik asso tsiativ p si x o lo g i y a vakillari va b o s h q a p six o lo g l a rn in g
bu t a ’limoti a m a l d a o 'z i n i n g y aro q s izlig in i k o ‘rsatdi. Psixik h a y o t n i n g m u r a k k a b
hodisalarini faqat a ssotsiativ j a r a y o n l a r g a tenglashtirib q o 'y i s h m u m k i n em asligi
m a 'l u m b o 'ld i .
T a f a k k u r j a r a y o n in i har to m o n l a m a tahlil qilish shuni k o 'r s a t d ik i , ta f a k k u r d a
m a v ju d b o ‘lgan b a ’zi vaqtlarni ta f a k k u rl a rn in g oddiy assotsiatsiya y o ‘li bilan oddiy
b o g 'la n a v e r is h l a r i g a te n g la sh tirish m u m k i n em a s va shu va z iy a tla r bilan ta f a k k u r
oddiy ass otsiativ ja r a y o n l a r d a n tu b d a n farq qiladi.
Biz assotsiativ ja r a y o n d a , avvalo, tas av v u rla r hara katin i k o 'r a m i z , b u n d a
o n g im iz d a hosil b o 'l g a n h a r q a n d a y ta s a v v u r avvalgi ta s a v v u rla r yoki idrok tufayli
hosil b o 'la d i. Lekin, bir xil turtk i (idrok yoki ta savvur) orqali b ir in -k e tin paydo
b o 'l g a n ta s a v v u rla r o ' z y o ' l i d a h a r xil y o 'n a l i s h l a r g a ega b o 'lish la r i m u m k in .
B irinchid an, ta f a k k u r d a h a m , alb atta , tas av v u rla r yoki b o s h q a psix ik m a h s u ll a r
(h ukin t u s h u n c h a )n in g harakati so d ir b o 'la d i . Lekin bu v erd a bu h a ra k a t a v v a lg i idrok
va tas av v u rla r turtkisi sodir b o 'l m a s d a n , balki dastav val q o 'y i l g a n m a q s a d v a v azif a
bilan belg ila nadi va bo sh q ariiad i. T a f a k k u r m a q s a d g a m u v o f iq y o ‘naltirilgan
ja r a y o n d ir . T a f a k k u r j a r a y o n i h a m m a vaq t birorta m asala ni hal q ilis h g a y o 'n a lt ir i lg a n
b o 'la d i.
lk kinchidan,
assotsiativ j a r a y o n l a r esa pass iv ja r a y o n la r d ir .
A ssotsia tiv
q o n u n g a b in o a n ta s a v v u rla r harakati g o ' y o o ' z - o 'z i c h a r o 'v bera di, bu harak at
old indan
b e lg ila n m a sd a n ,
ong li
k u ch
sarfla n m a g a n
hold a
b o ra v e r a d i.
A g a r
ta s a v v u rla rn in g assotsiativ o q im id a ak tiv lik b o 'ls a ham . u beix tiy or aktivlikdir.
Bu o 'r i n d a g i beix tiy o r akti vli k sh a x s n in g em otsional holati bilan m avjud
ta s a v v u rla r tufayli r o 'y b e ra d ig a n em o t s i o n a l vaziy a tlar bilan belg ilanad i.
T a f a k k u r esa, aksincha, o ld i n d a n ongli kuch (diqqat) sarflash y o 'l i bilan sodir
b o 'la d i g a n ja r a y o n d ir . T o ' g 'r i , ta f a k k u r ja r a y o n la r id a ham pass iv x o la tla r b o 'la d i,
lekin ular bu o 'r i n d a faqat q o ' s h i m c h a va y o rd am ch i a h a m i y a tg a e g a b o 'la d i la r .
Passiv
xola tla r tafakkurni
b e lg ila b b e rm av d ilar. ular bir la m chi
em as , balki
ik kila m chid ir. k o 'p i n c h a aqliy t a r a q q iy o t n in g y u k sa k b o sq ic h la rid a p a y d o b o 'la d ila r .
U ch in ch id a n , assotsiativ j a r a y o n l a r d a faqat esga tu shirish, ta jrib a d a n hosil
b o 'lg a n , sezilg an va idrok q ilin g a n n arsala rdan nusx a k o 'c h i r i s h g i n a bordir.
T a s a v v u rl a r
assotsiatsiyasi
faqat
rep ro d u k tiv
(t akrorlovchi)
j a r a y o n d ir .
Bu
ja r a y o n la r d a o n g im iz d a y an g i m a z m u n hosil qilin m ay di.
T a fa k k u r m a h s u ld o r (p r o d u k tiv ) ja r a y o n d ir . B u n d a o n g im iz y an g i m a z m u n g a .
yangi m a h s u lo t g a ega b o 'la d i . B u yangi m ahsulo t o b 'y e k t i v b o rl iq n i n g shunday
vaziy atlarni aks ettiradik i, bu m o m e n tl a rn i bevosita sezgi organlari orq al i bilish
m u m k in em as, b in obarin , ta s a v v u rla rd a h a m takrorlash m u m k in em as.
Do'stlaringiz bilan baham: