N I z o m I y n o m I d a g I t o s h k e n t d a V l a t p e d a g o g I k a u n I v e r s I t e t I h a y d a r o V f. I

BA NDURA  ALBERT 
(
1925
-
1988
)
A m e ri k a   psixologi,  ijtimoiy  o 'r g a n i s h   nazariyasi  muallifi.  1949-yilda  Britaniya 
K olum biyasi  Universitetini  tugatgan,  s o 'n g   A y o v a   Universiteti  magistri  (1951)  va 
A y o v a   Univers iteti  doktori  b o 'lg a n .  R eyinchalik  Stenford  U niv ers itetida  psixologiya 
pro fessori,  1973-yildan  psixolo giyadan  ijtimoiy  fanlar  professori  bo'lg an .  Inson 
h ulqida  “s t im u l-r e a k siy a ”  modelini  qoMlash  m u m k in   emas,  degan  x ulo saga  kelgan  va 
x u lq - a tv o m i  yax sh iro q   tu shuntira dig an  o ‘z m odelin i  yaratgan.
K o 'p l a b   tajribalar  asosid a  m us tahkam lash  o 'rg a tish n in g   y a g o n a   determinant! 
em as,  balki  y o rd a m   beruvchi  omili,  deb  qarash  kerak  degan  xulo saga  kelgan. 
U n in g ch a,  insonni  o 'r g a tish n in g   dete rm inanti  o 'z g a la r   xulqi  va  uning  oqibatlarini 
kuzatishdir. 
0 ‘rganish  tezligi 
taqlid 
qilin ayotgan 
predm etn ing  yaqinligi 
va 
k u zatila yotgan  xulqni  so"z  bilan  ifodaia sh ning  natijas iga  bog'liq.  O 'z   te kshirishlariga 
asosan,  A .B a n d u r a   quyid ag i  xulo saga  keldi:  ja h l  tajovuzn i  keltirib  chiqaruvchi 
u m u m iy   q o 'z g 'a l i s h   ifodasi  bo'lib,  u  faqat  ja h l  reaksiyalari  ijtimoiy  jihatlardan 
m u m k in   b o 'l g a n   holatlarda  yuzaga  chiqadi.
117

---