N I z o m I y n o m I d a g I t o s h k e n t d a V l a t p e d a g o g I k a u n I v e r s I t e t I h a y d a r o V f. I

G ALPE RIN  PETR  YAKOVLEVIC H 
(
1902
-
1988
)
Rus 
psixologi. 
U nin g 
ilmiy 
fa oliyatining 
boshlanishi 
um um psixolo gik 
nazariyanin g  rivojlanish  tarixi  bilan  b o g ‘liq.
Bu 
nazariy an in g  
fundam enta l 
nizomlari 
asosid a 
aqliy 
faoliyat 
va 
t u s h u n c h a la m in g   bo sq ic h m a -b o s q ic h   shak llanish   metodini  yaratdi  va  tajribalarda 
asosla b  berdi.
P.G alp erinnin g  ishlari  bolalar  va  pedagogik   psixolo giya  so hasid a  keng 
k o 'l a m d a   e k s p . rimental  tekshirishlam i  bo sh lab  berdi.
Ikkinchi  j a h o n   urushi  davrida  P.G alperin  y a radorlarda  harakatlarni  tiklashni 
tahlil  qilish  ishlarini  olib  borgan.
113

---

SELE  GANS 
(1907-1982)
K a n a d a   biologi  va  vrachi.  U m u m i y   m o s la s h u v   sindromi  tu s h u n ch asig a 
a so s lan g an  
stress 
haqidagi 
ta 'l im o tn i 
ishla b 
chiq qan. 
Bu 
org a n iz m n in g  
psixofiziologik  rcsurslarini  qiyin  sharo itg a  m o s la sh tir u v c h i  n ey ro g u m o ral  reak siy al ar 
y ig 'i n d is i  ek anligin i  k o 'rsatg an .
T a jrib a la r d a   G .S ele   ta 'l im o ti  a so s id a  e k stre m a l  sharoitlard a  stress  turli 
sh ak llarg a  ajratilg an   va  shu  bilan  birga  p s ix o lo g ik   stress  tushunchasi  shakllantirilgan.
Y U N G   K A R L   G U S T A V  
(1875-1961)
S hv e y ts a riy a   psixolo gi  va  psixiatiri. 
1906  - 1 9 1 3-yillard a  Z.F re yd  bilan 
ishlagan,  k ey in ch a lik   klassik  p s i x o a n a liz d a n   u z o q la s h g a n   va  shaxsiy  analitik
114

---

psixologiyasini  yaratgan.  Assotsia tiv   tajriba  m etodla rid an  birini  ishlab  chiqqan. 
“ k o m p l e k s ” tushunchasini  kiritgan.
K o ‘p  yillik  klinik  tekshirishlar  natija sid a  “O d a m   ruhiyatida  faqat  individual 
e m as ,  balki  j a m o a v iy   beixtiy oriy lik   h a m   katta  rol  o ‘yn ay di,  ja m o a v iy   beixtiyoriylik 
m a z m u n in i  ajdodlard an  qolgan  arx ite plar  b elg ila ydi” ,  degan  xulo saga  keladi.  Ikkita 
belgi  asosid agi  xarakter  tipolo giyasini  yaratdi:  m a q s a d   y o ‘nalishi  va  hukm ron 
f unks iya (tafa kkur,  h is - tu y g ‘u,  sezgi,  old indan  bilish).