Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро муаҳндислик-технология институти

Фишера—Тропша Синтези 
Синтез 
газини 
темир 
кобальт 
катализаторларида 
юқори 
углеводородларга айланишини Германиянинг Мюльгемдаги ѐқилғи ва кўмир 
илмий текшириш институтининг лабораториясида Франс Фишер ва Ганс 
Тропша томонидан аниқлангани учун уларнинг номи билан айтиладиган 
бўлди. 180-360
0
С ҳарорат ва 45 атм. босим остида реагент газ оқимидаги 
(проточных) реакторларда реакция амалга оширилади. Маҳсулолари α-
олефинлар ва чизиқли тузилишга эга кенг фракциядаги С
1
дан С
100 
гача ва 
ундан юқори бўлган парафин қатор углеводородлардан ташкил топган 
бўлади.
nCO + (2n +1) H
2
→ C
n
H
2n+2
+ nH
2
O
nCO + 2nH
2
→ CnH
2n
+ nH
2
O

---

СИНТЕТИК ЁҚИЛҒИЛАР ОЛИШ ЖАРАЁНИНИНГ ИЛМИЙ АСОСЛАРИ 
Бу реакциянинг иссиқлик эффекти СО ҳосил бўлиши учун 165 кЖ/моль 
га тенгдир. 
Фишер –Тропша синтези СО ни гидрополимеризация реакцияси 
сифатида қараб унинг натижасида кенг оралиғдаги углеводород фракциялари 
ҳосил бўлади. Катализатор сиртида иккита типдаги реакция боради: 
мономерни бирикиши эвазига занжирни ўсиши, бироқ ўшангача занжир 
ўсган бўлиб яъни интермедиатни хосил қилган бўлади ва занжир узилиб 
маҳсулот ҳосил бўлади. 
Синтетик ѐқилғи суюқлигини олиш жараѐни метанолнинг кимѐсини 
ўрганиш билан боғлиқдир. Биринчи марта метанолни кашфиѐт қилиш XVII 
асрда Роберт Бойлем томонидан ѐғоч маҳсулотларини ҳайдаш орқали 
ўрганган. Худди шу усулда метил куринишдаги спиртни олиш 200 йилдан 
кейин малум бўлган: унда биринчи марта метилнинг таркибидаги уксус 
кислотасини ва ацетонни тозалашга эришилди. 
Марселъ Бертло 1857 йилда хлорли метил билан ювиш орқали 
метанолни олган У узоқ йиллар давомида ѐғоч маҳсулотларини қуруқ ҳайдаш 
усулида метанол ишлаб чиқариш бирдан-бир ягона усул бўлиб келган.
Углерод ва водород оксиди каталитк синтез қилиш орқали 
қўлланилганлиги учун бу усул қўлланилишдан четга сиқиб чиқарилди. Газни 
синтез қилиш орқали метанолни олиш биринчи марта 1923 йида Германияда 
ВАSF фирмаси томонидан амалга оширилди. Жараѐнни амалга оширишда 
100-300 атмосфера босим остида 320-400 
о
С ҳарорат оралиғида цинк-хромли 
оксидли катализаторлар ѐрдамида (ZnO-Cr
2
O
3
) олиб борилди. Биринчи 
саноат қурилмаси ѐрдамида ишлаб чиқариш 20 тоннани ташкил қилган. 
АҚШ давлатида 1927 йилда метанол синтезини саноат миқиѐсида 
ишлаб чиқариш фақатгина монооксидлар ѐрдамида эмас, углерод икки 
оксиди ѐрдамида ҳам амалга оширилди. Ҳозирги вақтда газни синтез қилиш 
орқали олиш жараѐнининг ривожланиши ва такомиллашганлиги туфайли 
юқори қувватли реакторлардан фойдаланиб 2000 тоннагача кунига метанол 

---