― pul va banklar ‖ fanidan 2017/2018 o‗quv yili uchun mo‗ljallangan

                                                A bank 

Aktivlar  

Majburiyatlar  

Zaxiralar                       +$ 10 m 

Qimmatli qog‘ozlar      + $ 90 m 

Chekli depozitlar                   +$ 

100 m 

 

5.1-jadval 

Pul multiplikatorining pul massasiga ta‘siri 

Depozit  jalb  qilish  (10%  zaxira  talabiga  va  $100  milion  zaxirada 

oshadi) 

Bank 

Depozit 

ortishi 

Qarzning 

ortishi 

Zaxiraning 

ortishi 

Birinchi 

milliy 

0.00m 

100.00m 

0.00 

A 

100.00m 

90.0m 

10.00 

B 

90.00m 

81.00m 

9.00 

C 

81.00m 

72.90m 

8.10 

D 

72.90m 

65.61m 

7.29 

E 

65.61m 

59.05m 

6.56 

F 

59.05m 

53.14m 

5.91 

… 

… 

… 

… 

Jami 

banklar 

1000.00m 

1000.00 

100.00m 

Bank  90  million  dollarlik  qimmatli  qog‘oz  sotib  olsa,  bank  qimmatli  qog‘oz 

sotuvchilarning 90 million yozadi, bu bank B ga 90 million deposit bo‘lib qaytadi. 

jarayoni  xuddi  avvalgiday  bo‘ladi.  Shunday  qilib  bank  ortiqcha  pulini  kreditga 

beradimi yoki qimmatli qog‘oz sotib oladimi, buning depozid ko‘payishiga ta‘siri 

bir xil. 

Siz  hozir  bitta  bankning  butun  bank  tizimidan  farqli  ravishda  deposit  jalb 

qilishini ko‘ramiz. Chunki bitta bank faqatgina o‘zining ortiqcha zaxiralariga teng 

miqdorda  deposit  jalb  qila  olishi  mumkin,  uning  o‘zi  mustaqil  bir  necha  marta 

depozitni  ko‘paytira  olmaydi.  Bankning  bir  o‘zi  ortiqcha  zaxiralaridan  ko‘p 

miqdorda kredit bera olmaydi, chunki bank boshqa banklarga berilgan kreditlardan 

yaratilgan depozit kabi zaxiralarini yo‘qotadi. Shunga qaramasdan, bank tizimi bir 

necha  marta  depositni  ko‘paytirishi  mumkin,  chunki  bitta  bank  ortiqcha  zaxiraini 

yo‘qotgani bilan individual bank bu zaxiraidan ayrilishi mumkin, lekin bu zaxira 

bank  tizimidan  chiqib  ketmaydi.  Shuning  uchun  har  bir  bank  kredit  beradi  va 

deposit  jalb  qiladi,  zaxiralar  boshqa  bankda  ham  yo‘lini  topadi,  ular  qo‘shimcha 

kredit  berishda  va  qo‘shimcha  deposit  yaratishda  qo‘l  keladi.  Ko‘rib 

turganingizdek, bu jarayon depozitning bir necha marta oshishida dastlabki zaxira 

natijalarining oshishiga qadar davom etadi. 

---

Bank tizimi zaxiralarining oshishidan bir necha depozitlarning oshishi  oddiy