1. Dj. Xiksning daromad xaqidagi ta’limoti. Nominal va real daromad

3.Milliy daromadni taqsimlash, qayta taqsimlash va oxirgi foydalanish 

statistikasi. 

Ma’lum  davrda  (masalan,  bir  yilda)  yaratilgan  milliy  daromad  jamiyat 

a’zolarining,  tadbirkorlarning,  korxonalarning,  tashkilotlarning,  muassasalarning 

va  davlatning  daromadi  sifatida  taqsimlanadi.  Bunday  jarayonni  statistika 

taqsimlash va qayta taqsimlashga ajratadi. 

Milliy daromadni birlamchi taqsimlash uni o‘zi yaratilgan sohalar: mahsulot 

ishlab chiqaruvchi va xizmat ko‘rsatuvchi soha xodimlari va korxonalari o‘rtasida 

amalga oshiriladi. Ular tomonidan olingan daromad birlamchi bo‘lib hisoblanadi va 

uning  hajmi  har  doim  mamlakat  ichida  yaratilgan  milliy  daromad  hajmiga  teng 

bo‘ladi. 

Birlamchi  daromadlar  daromadlarni  hosil  qilishda  qatnashgan  tomonlar 

tomonidan taqsimlab olinadi :   

1) 

 Xodimlarning ish xaqi, ustama va qo’shimchalari bilan; 

2)tadbirkorlarning o‘z faoliyatini natijasida olgan sof daromadlari; 

3) mulkdan olingan daromadlar (renta, ijara xaqi,foizlar, devidentlar va h.k.). 

4)korxonalarning olgan foydalari (birlamchi daromadlari); 

5) fermer va dehqon xo‘jaliklarining aralash  birlamchi daromadlari; 

6) xizmat ko‘rsatuvchi korxonalarning birlamchi daromadlari. 

7) davlat turliy soliqlar bilan daromadning bir qismini byujetga oladi 

Milliy daromadni bunday birlamchi taqsimlash, uni taqsimlash 

jarayonini  tugataolmaydi,  chunki  bunda  ayrim  soha  tarmoqlari  va  ularning 

xodimlari  nafaqaxo‘rlar,  talabalar,  o‘quvchilar  hech  qanday  daromadga  ega 

bo‘lmaydilar. Shuning uchun milliy daromadni qayta taqsimlash zarur bo‘ladi. 

Milliy  daromadni  qayta  taqsimlash  jarayoni  bir  necha  yo‘llar  bilan  amalga 

oshirilishi mumkin. 

1. 

 Davlat bydjetining daromadini tashkil etish bilan - bu milliy daromadni qayta 

taqsimlashning muhim va asosiy yo‘lidir. 

Bu  daromad  asosan  turliy  soliq    tushumlaridan  tashkil  topadi  (qo‘shimcha 

qiymat solig‘i, mulk, er solig‘i, fermer va dehqon xo‘jaliklari daromad soliqlari). 

Bydjetning  qolgan  qismi  aholi  daromadlaridan  olinadi  (soliqlar,  davlat 

zayomlari, omonat kassa jamg‘armalarining ortishi va h.k.) 

Davlat  bydjetida  to‘plangan  mablag‘larning  tahminan  40-45%  kapital 

mablag‘lar sarflash, taxminan 51%dan ko’prog’i ijtimoiy-madaniy ishlar, 10%dan 

ortiqrog‘i mudofaa uchun va qolgan 1-1,5% davlatni boshqarish uchun sarflanadi. 

2. 

 Aholiga xizmat ko‘rsatish yo‘li bilan milliy daromad qayta taqismlanadi. 

Aholi  bir  qancha  bepul  xizmatlar  bilan  birga,  to‘lovli  xizmatlardan  ham 

foydalanadi. Yo‘lovchi transporti, aloqa, maishiy xizmatlar, davolanish va ta’lim 

muassasalari xizmatlaridan aholi foydalanishi bunga misol bo‘la oladi. 

---

8 

 

Bularning  xizmatiga  aholi  xaq  to‘lab  o‘z  daromadining  bir  qismini  ana  shu 

xizmat ko‘rsatadigan soha korxonalarga to‘laydi va bu ularning daromadini tashkil 

etadi. 

Milliy daromad bizning mamlakatimizda mehnatkashlarniki hisoblanadi va u 

mehnatkashlar  ixtiyoriga  yoki  to‘g‘ridan-to‘g‘ri  yoki  davlat  ixtiyoriga  tushib 

so‘ngra  mehnatkashlarning  extiyojini  qondirish  uchun  ishlatiladi.  Milliy 

daromadning  tahminan  1/5  qismi  mehnatkashning  shaxsiy  moddiy  va  ma’naviy 

extiyojlarini qondirish uchun ishlatilsa, 4/5 qismi ishlab chiqarishni kengaytirish va 

ijtimoiy extiyojlarni qondirish uchun ishlatiladi. 

Taqsimlangan milliy daromad oqibat natijada aholining extiyojlarini qondirish 

uchun  ishlatiladi.  Milliy  daromadni  oxirgi  foydalanish  uni  ishlatish  va