Ma’ruza matnlari

4. Qolip va hosila. Lisoniy birlikning navbatdagi turi qolip deyiladi. Qolip 
deganda  yasama  so‘z,  so‘z  birikmasi  va  gaplar  hosil  qilishning  ongdagi 
sxemalari tushuniladi. Bu sxemalar til jamiyati a’zolarining lisoniy birliklarni 
nutqda biriktirib voqelantirish malakalari sifatida yuzaga chiqadi. Grammatik 
qonuniyat  va  qoidalar  faqat  qoliplarda  amal  qiladi.  Qolipdan  tashqarida 
sintaktik aloqa haqida gap bo‘lishi hm mumkin emas. Masalan, leksema faqat 
qolipda grammatik jihatdan shakllanadi.   
Qoliplar ikki xil bo‘ladi:  
a)  so‘z yasash qolipi; 
b)  sintaktik (so‘z birikmasi va gap hosil qilish) qolip. 
So‘z  yasash  qolipidan  kam  foydalanamiz.  Chunki  biz  har  doim  ham  so‘z 
yasayvermaymiz.  
Qolip  ham  boshqa  lisoniy  birliklar  kabi  UMIS  tabiatli  bo‘ladi.  Masalan, 
nutqdagi  cheksiz  yasama  so‘z  (masalan,  sutchi,  nisholdachi  kabi  bitta, 
bevosita kuzatishda berilmagan lisoniy birlik (masalan, [narsa/buyum oti +