O‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi

Tayyor mahsulotning sifatini tekshirish 
Quyidagi  ma'lumotlar  foydalanilgan  adabiyotlar  ro‘yhatidagi  6  va  (72-bet)  8  (82-bet) 
adabiyotlardan Olindi. 
Tayyor mahsulotning tavsifi. Sariq-qo‘ng‘ir rangli, o‘ziga xos hid va mazaga ega bo‘lgan 
suyuqlik. 
Zichligi. 1,290-1,310. 
Chinligi. Preparat suv bilan chayqatilganda bir soat davomida so‘nmaydigan ko‘pik xosil 
qilishi kerak (saponinlar).    
Qadoqlash. Shisha idishlarda 15-20 kg dan chiqariladi. 
Saqlanishi. Salqin va qorong‘i joyda saqlanadi. 
Ishlatilishi.  Balg‘am  ko‘chiruvchi  va  engil  surgi  dori  vositasi  sifatida  miksturalarga 
qo‘shib beriladi. 
 
 

---

 
175 
 
Tayyorlash jarayoni tasviri. 
 
 
 
14-Mavzu: Farmastevtik eritmalar sifatini baholash. 
Maqsad:  Talabalarga  Ichish  va  tashqi  maqsadlar  uchun  mo‗ljallangan  eritmalarda 
(eritmalar,  suspenziyalar,  emulsiyalar,  granulalar  va  kukunlar)  ―Dori  vositalari  sifatini 
standartlari.  Asosiy  qoidalar‖  tarmoq  standarti    TSt  42  -  01  :  2002  rasmiy  nashrda  keltirilgan 
quyidagi sifat ko‗rsatkichlari bilan tanishtirish.  Ichish va tashqi maqsadlar uchun mo‗ljallangan 
eritmalarda  (eritmalar,  suspenziyalar,  emulsiyalar,  granulalar  va  kukunlar)  ―Dori  vositalari 
sifatini  standartlari.  Asosiy  qoidalar‖  tarmoq  standarti    TSt  42  -  01  :  2002  rasmiy  nashrda 
keltirilgan quyidagi sifat ko‗rsatkichlari o‗rganilishi kerak: 
1. Dori vositasining lotin, davlat va rus tillaridagi nomlari 
2. Xalqaro patentlanmagan nomi 
3. Tarkibi 
4. Tavsifi 
5. CHinligi 
6. pH yoki kislotalilik yoki  ishqoriylik 
7. Zichligi 
8. Qovushqoqligi 
9. YOt aralashmalar (o‘xshash birikmalar) 
Olindi 
Bajarilgan ish 
Xosil bo‘ldi 
Qand qiyomi 
 
Chuchukmiya ildizi quyuq 
ekstraktini qand 
qiyomidagieritmasi 
Sovutish 
Suzish 
Ikki qavatli doka 
Chuchukmiya ildizi 
quyuq ekstrakti 
 
Aralashtirish 
Suv hammomi 
Qizdirish 
Qadoqlash 
Qadoqlovchi material 
Tayyor maxsulot 
Sifatini baholash 
Turg‘unlashtirish 
90% etil spirti 

---

 
176 
 
10. Zarrachalar o‗lchami (suspenziyalar uchun) 
11. Qadoqni to‗ldirish hajmi 
12. Mikrobiologik tozaligi 
13. Miqdoriy tahlili 
14. O‘rami 
15. Yorliqlash 
16. Tashish  
17. Saqlash 
18. YAroqlilik muddati 
19. Asosiy farmakoterapevtik guruhi 
 
eritmalar, ta‘rifi, tasnifi. 
Eritmalar deb, bir  yoki bir nechta dori moddasining erituvchida ion  yoki  molekula holida 
tarqalgan suyuq gomogen sistemasiga aytiladi. 
Erituvchisining tabiatiga ko‗ra eritmalar: 
Suvli, Sotutoiones  oquosae  seu Liquores  
Spirtli, Solutiones spirituosae,  
Glitserinli, Solutiones glycerinatae  
Moyli, Solutiones oleosae seu Olea medicata 
eritmalarga bo‗linadi. 
Eritilagan moddaning agregat holatiga ko‗ra eritmalar: 
1. Qattiq moddalar eritmalari. 
2. Suyuq moddalar eritmalari. 
3. Gazsimon modda eritmalari. 
 Ishlatilishiga kura suyuk dori shakllari:  
1) ichish uchun qo‗llaniladigan; 
2) sirtga qo‗llash uchun ishlatiladigan; 
3) in‘eksiya uchun ishlatiladigan  
Suyuq  dori  shakllari  dispers  fazaning  maydalik  darajasi  xamda  dispers  muxit  bilan 
bog‗lanish jihatiga ko‗ra: 
1. Haqiqiy eritma, yoki chin eritma. 
2. YUqori molekulali moddalar eritmasi. 
3. Kolloid eritma. 
4. Suspenziyalar. 
5. Emulsiyalar. 
6. Aralash turdagi eritmalar bo‗lishi mumkin. 
Suvli eritmalar  saqlanish jarayonida  gidrolizga  uchrashi, oksidlanishi,  mikroorganizmlar 
bilan  zararlanishi  mumkin.  SHu  sababli  ularni  korxona  sharoitida  ishlab  chiqarish  keng  yo‗lga 
qo‗yilmagan.  Faqat  uzoq  muddat  saqlashga  loyiq  preparatlargina  korxona  sharoitida 
tayyorlanadi.  Farmakopeya  maqolalarida  ularning  mikroorganizmlar  bilan  zararlanish  normasi 
belgilab qo‗yilgan (1 ml eritmada): 
 — mikroorganizmlar soni 1000 tagacha; 
 — zamburug‗lar soni 100 tagacha; 
 — patogen mikroorganizmlar saqlamasligi kerak. 
Spirtli  eritmalar  nomenklaturasi  anchagina,    yod,  kamfora,  mentol,  brilliant  yashili, 
metilen ko‗ki; chumoli, salitsil, bor kislotasi spirtli eritmalari; novshadil-arpabodiyon tomchisi 
va x.k. 
Toza  etil  spirti  oson  chayqaladigan,  tiniq,  rangsiz,  achchiq  kuydiruvchi  mazaga  ega 
bo‗lgan,  o‗ziga  xos  hidli  suyuqlik.  Uchuvchan  xususiyatga  ega,  oson  alangalanadi.  Etil  spirti 
ko‗pchilik  dori  moddalar  uchun  yaxshi  erituvchi  hisoblanadi.  YA‘ni  organik  kislotalar,  efir 
moylari,  smolalar,  yod  va  boshqalar  spirtda  yaxshi  eriydi.  Spirt  boshqa  erituvchilar  bilan, 
chunonchi suv, glitserin, xloroform, efir bilan yaxshi aralashadi. 

---

 
177 
 
Qadoqni tuldirish hajmi 
Quruq  qoldiq.  Oldindan  tortib  olingan  chinni  kosachaga  30  ml  preparat  solib,  100-105
0
S 
haroratda 1 soat davomida quritiladi. Qoldiq  miqdori 0,05% dan  oshmasligi kerak.  
Zichligi, nur sindirish ko‗rsatkichi, Phi aniqlanadi.