2-mavzu: shaxs va uning faoliyati. Motiv va motivasiya. Reja

“ijtimoiy adaptatsiya”

 tushunchasi asosan ikki ma’noda ishlatiladi. 

Birinchidan,  u  individning  ijtimoiy  muhit  shart-sharoitlariga  faol  ravishda  aralashib  ketishi, 

moslashuvi  jarayoni  ma’nosida  ishlatilsa,  ikkinchidan,  uning  muayyan  vazifalarini  bajarishiga 

imkon beruvchi ichki zahirasi ma’nosida ishlatiladi. Psixolog M.R. Bityanovaning

9

  yozishicha, 

shaxsning ijtimoiy adaptatsiyasi to‘g‘risidagi tasavvurlar uning ijtimoiylashuvi hamda shaxsning 

etukligi tushunchalari bilan uyg‘unlashib ketadi. 

29-rasm 

Ijtimoiy-psixologik adaptatsiya ikki toifaga ajratiladi va ular quyidagicha 

tavsiflanadi: 

progressiv  -  (taraqqiyparvar)  barcha 

funksiyalar  va 

maqsadlarni 

to‘liq 

adaptatsiyaga  erishish  xususiyatiga  ega 

bo‘lib, 

ularni 

amalga 

oshirishda 

shaxsning  qiziqishlari  va  maqsadlari 

birligi erishiladi. 

 

regressiv  -  shartli  moslashuv  sifatida 

vujudga  keladi,  shaxsning  o‘ziga  va 

mazkur 

ijtimoiy 

guruhning 

rivojlanishiga,  jamiyatning  manfaatiga 

javob bera olmaydi.  

 

 

                                                           

9

 Битянова М.Р. Социальная психология: Учебное пособие. 2 - е изд., – СПб.: Питер, 20

11. 368 с. 

---

 

 

30 

 

Tadqiqotlarning  guvohlik  berishicha,  jarohaglantiruvchi  hodisa  yoki  voqelik  ularning 

paydo  bo‘lishi  va  yuzaga  kelishi  ahamiyatining  aniqlovchisidir.  Umuman,  shaxs  psixologik 

himoya  mexanizmlarini egallab  ulgursa,  bu  xolat  uning  adaptiv  (moslashuv)  potensialini  ya’ni 

imkoniyatini ko‘taradi, shu bilan birga ijtimoiy-psixologik adaptatsiya jarayoni muvaffaqiyatga 

yordam beradi.  

Mazkur  jarayonni  amalga  oshirish  yoki  ro‘yobga  chiqarish  davomida  shaxsda  muhitga 

moslashuvchanlik xususiyati darajasi ko‘tariladi. Turlicha xolatlarda moslashuvchanlik to‘laqonli 

ro‘yobga  chiqqandan  keyingina  shaxs  muhitning  muayyan  sharoitlari  bilan  o‘zining  faoliyati 

o‘rtasidagi adekvatlikka erishadi.