Maxsus pedagogika

Tarbiyalovchi  ta’lim  tamoyillari
Ta’lim tarbiyalovchi xarakterda bo‘lishi kerak. Didaktikaning birinchi talabi 
shundan  iborat.  Bu  tamoyil  didaktik  tamoyillaming  butun  sistemasini 
birlashtiradi va ularni yordamchi maktabning asosiy vazifasi — aqli zaif bolalarni 
atroflicha  tarbiyalashning  muayyan  yo‘lini  amalga  oshirishga  yo‘naltiradi. 
Boshqacha  aytganda,  bu  tamoyil  maktablarda  butun  ta’limning  g'oyaviy 
vo'nalishini  belgilaydi.
Yordamchi  maktab sharoitida bu tamoyil  qay darajada va qaysi  yo‘llar 
bilan  amalga  oshirilishi  mumkin? Yordamchi  maktab  tajribasi,  bu  maktab 
o‘quvchilarida  mehnatga to‘g‘ri  munosabatni,  o ‘quv va  mehnat jamoasida 
fe’l-atvor  malakasini  tarbiyalash  va  shuning  asosida  Vatan  oldidagi  o‘z 
burchining  zaruriy  tasawurlarini  vujudga  keltirish  mumkinligini  ishonarli 
ravishda ko‘rsatdi.
Yordamchi maktab respublikamizning ijtimoiy hayoti bilan turli yo'llar 
orqali  m ahkam   bog‘langan,  shu  asosda  aqli  zaif  o ‘quvchilarning 
tushunishlari  mumkin  bo'lgan  ijtimoiy  foydali  tadbirlarni  uyushtirish 
imkoniyatiga ega. Yordamchi maktab o'quvchilari, masalan, jamoa xo‘jaligiga 
yordam berish  ishlarida:  hosilni  yig‘ishtirish,  yosh  chorva mollarini boqish 
va boshqa  ishlarda zo‘r qiziqish  bilan qatnashadilar.
Maktabdagi  bolalar  tashkiloti  maktabda  va  sinfda  navbatchilikni 
muvaffaqiyatli  tashkil  qiladi,  turli  yig'inlar  va  boshqa  shunga  o'xshash 
tadbirlarni  uyushtiradi.
Bolalarni atroflicha tarbiyalashda o‘quv materiali mazmuniningg‘oyaviy 
yo‘nalishi katta ahamiyatga ega. Yordamchi  maktab dasturi va darsliklari  u 
yoki  bu  o‘quv  materialining  tushunarli  bo‘lishini  albatta  nazarda  tutadi. 
Biroq  o‘qituvchi  u  yoki  bu  materialni  rasmiy  ravishda  o ‘tish  yoiidan 
bormay,  o ‘quvchilar  materialni  qanchalik  tushunib  yetishlariga  e’tibor 
berishi  kerak.  Bu  borada  Abu  Nasr  Forobiy  inson  aql-zakovati  xususida 
llkr yuritib, quyidagi fikrlami aytgan: «Bilim va o ‘qishga muhabbati bo'lsin,
60

---

o ‘rganmoqchi  b o ig a n   bilimini  charchashni  sezmasdan  osonlik  bilan 
o‘zlashtira  olsin»  (Abu  Nasr  Forobiy,  «Fozil  odamlar  shahri».  Toshkent, 
1993-yil). Forobiyning aynan shu fikrlari yordamchi maktab o‘quvchilariga 
ta’lim-tarbiya berishda muhim ahamiyat kasb etadi.
Yordamchi maktab o ‘quvchilarini axloqiy tarbiyalashda mehnat ta’limi 
muhim  omil  hisoblanadi.
Bolalarni o‘quv ustaxonalarida o ‘qitish jarayonidayoq ularda mehnatga va 
jamoat  mulkiga nisbatan to‘g‘ri  munosabat tarbiyalanadi.  Maxsus o‘tkazilgan 
kuzatishlar shuni ko‘rsatadiki, yordamchi maktab o‘quvchilarining ko‘pchiligi 
maktabni  tugatib  ketganlaridan  so‘ng 
ishlab  chiqarish  korxonalariga  ishga 
joylashib,  mehnatga  nisbatan  halol,  jamoat  mulkiga  nisbatan  ehtiyotkorlik 
bilan  munosabatda  bo‘lar  ekanlar.  Bu  juda  muhim,  zero  ishlab  chiqarish 
mehnatida qatnashish ta’siri ostida bu o‘quvchilar o‘z ishlarining jamoat uchun 
foyda keltirishini tushuna boshlaydilar va bu ulaming umumiy kamolotiga samarali 
ta’sir  etadi.
Shunday  qilib,  yordamchi  maktab  nuqsonli  bolaning  aqliy  rivojlanishini 
yaxshilaydi, 
0
‘quvchilaming  ongida,  xulqida,  ish  faoliyatida  shunday xaraktemi 
vujudga keltiradiki,  bu xususiyatlar o'quvchilami jamiyat uchun foydali fuqarolar 
bo‘lib yetishishlariga yordam beradi.