tuzatib borish
talab etiladi.
57
0 ‘quvchilarni kuzatishga, asosiy g ‘oyani aniqlashga, tahlil etishga
o ‘rgatib borishimiz kerak. Bu narsa yordamchi maktab o ‘quvchilarida
atrof-m uhit haqida ongli bilimlarning shakllanishiga yordam beradi.
O ligofrenopsixologiyadan m a ’lum ki, tafak k u rn in g y etarli rivoj-
lanmaganligi aqli zaiflikning asosiy belgisidir. Ularda ko‘rgazma-harakat,
ko‘rgazma-obraz va bog‘Iiqli tafakkur turlari ko‘proq zararlangan bo‘ladi
(K.X.Mamedov. 1994-y.).
Yordamchi maktab o‘quvchilari tafakkurining asosiy kamchiligidan biri
umumlashtirishning zaifligidir. Tafakkurning yuzakiligi, sekinligi, bo'shligi,
sekin harakati, torligi, tanqidiy emasligi, mustaqil emasligi, maqsadga
muvofiqligining buzilishi ham uchrab turadi. Ta’limning maqsadi ushbu
kamchiliklarni to‘g‘rilab borishdan iborat (K.X.Mamedov. 2004-y).
B ilim eg allash dag i ik k in ch i b o sq ic h e g allan g an b ilim la rn i
ko‘nikma, malakalar shaklida m ustahkam lashdan iborat. Bu bosqich
nihoyatda m uhim . Bu bosqichda xotira jarayonining aham iyati katta.
C h u n k i o lin g an b ilim la r x o tira d a saq lan ish i, k erak b o ‘lganda
ish latilish i m um kin. Eslab qo lish , esga tu sh irish , esda saqlash
jarayonlari buzilganligi sababli bu bosqich ham to ‘g‘rilash ishlarini
talab etadi. 0 ‘qituvchi bolalar tom onidan egallangan m ateriallarni
m u s ta h k a m la s h
u c h u n q a y t a r is h , t a k r o r l a s h n in g tu r l i
ko‘rinishlaridan foydalanishi lozim. U chinchi bosqichda egallangan
bilim , k o ‘nikm a va m alakalar yangi sharoitlarda q o ila n ila d i. Bu
bosqichda o ‘qituvchi bolalarda yangi, notanish holat, sharoitlardan
q o ‘rq m asd an ishlash m a lak alarin i sh ak lla n tirish i kerak. O ldin
egallangan bilim lar um um lashtiriladi.
B ilim larn i egallash ja ra y o n in i ta h lil q ila r e k a n m iz , b ilish
faoliyatining tuzilish komponentlari haqida deyarli to ‘xtalmadik. Bilish
faoliyatida qiziqishning o ‘rni nihoyatda katta, chunki qiziqishsiz bilimga
ongli munosabatni shakllantirib bo‘lmaydi. Aqli zaif bolalarda bilish
qiziqishlarini shakllantirish juda qiyin. Bunga yuqori sinflardagina qisman
erishish mumkin. Shunga qaramay, ularning qiziqishlari bir tomonlama,
yuzaki ifodalangan b o ‘ladi. Boshlang‘ich sinflardagi o ‘yin va amaiiy
ishlar ularda, ayniqsa, jonli qiziqish uyg‘otadi.
Aqli zaif bolalar diqqatining tarqoqligi ulaming harakatlarida ham
ko‘zga tashlanadi. Yuqorida aytib o ‘tilgan barcha nuqsonlar yangi
bilimlarni egallashda qiyinchilikka duch kelganda, ayniqsa, yaqqol
namoyon bo'ladi. Ularda ixtiyoriy diqqatni tarbiyalash ham murakkab
ishlardan sanaladi. Shu sababli ta ’lim jarayonlarida ularning individual
xususiyatlarini hisobga olib, ularga nisbatan alohida-alohida muomala
ishlarini amalga oshirish kerak. T a’lim jarayonida tuzatish-tarbiyalash
ishlarini am alga oshirish natijasida yuqorida aytib o ‘tilgan bilish
faoliyatlaridagi nuqsonlami bartaraf etish mumkin. 0 ‘qituvchi ishining
58
samaradorligi har bir muayyan o ‘quvchi ishining samaradorligi bilan
o‘lchanadi. Shu sababli o ‘qituvchi har bir o‘quvchi bilan ishlash asosida
butun sinf bilan samarali ishlashga o ‘tadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |