zbekiston respublikasioliy va rta maxsus ta'lim vazirligi

f \   ш--- ^
I f \   <£> 
* \ а
%
'£■  ■  
©  
<3>
12  ®  
^

______
1 1 -
3. _1___ 
.
79-rasm.  Straxovka
Bunda  orqadagi  o’yinchining  ahamiyati  juda  muhim  bladi. 
Voqealarning keyin qanday bo’lishi  ko’p jihatdan  uning kombinatsiyasi 
qanday  davom  etishini  ko’ra  bilishiga,  shuningdek,  vaqtida  yordamga 
kela bilishiga bog’liq.
"Kesishuv"  kombinatsiyasiga  qarshi  harakat.  Bu  kombinatsiya 
darvozaga  tahdid  solish  nuqtai  nazaridan  "devor"  kombinatsiyasidek 
xavfli  emas.  Odatda,  bu  kombinatsiya  darvozadan  ancha  uzoqda 
qo’llanilib,  asosan,  tashabbusni  saqlab  turishga  qaratilgan  bo’ladi. 
"Kesishuv"  paytida  himoyachilar  o’zi  qo’riqlayotgan  o’yinchilarning 
harakatiga,  ayniqsa,  to’p  bilan  qolgan  yinchining  harakatiga  qattiq 
e’tibor berib, darvoza yo’lini to’sib olganlari ma’qul.
"Tpni  tegmay  uzatish"  kombinatsiyasiga  qarshi  harakat.  Bu 
kombinatsiya  jarima  maydoni  doirasida  eng  samarali  chiqadi.  U 
kutilmagan harakatlarga asoslangan bo’lganligi uchun ham himoyachilar 
nihoyatda ehtiyot boMishlari kerak.  Odatda, o’zi  qo’riqlayotgan o’yinchi
125

---

bilan  ozgina  fursat  qarovsiz  qoldi-rilgan  hujumchi  rtasida  to’g’ri 
pozisiya  tanlagan  himoyachi  bu  kombinatsiyaga  qarshi  harakat  qila 
olishi  mumkin.  Himoyachi  to’p  uzatilgan  hujumchidan  epchillik  qilish 
va unga darvozani  moMjallab  zarba urishga  imkon  bermaslikka harakat 
qilishi kerak.
Ayni  vaqtda  hujumchi  tepmoqchidek  chogManib  turib,  to’pni 
sherigiga  o’tkazib  yuborishi  mumkin.  Shuning  uchun  himoyachi 
darvozani  moMjallab  tepishga  halaqit  berishgagina  emas,  balki  tegmay 
o’tkazib  yuborilgan  to’pni  olib  qolishning  ilojini  qilishga  ham  tayyor 
turishi  darkor.  Birinchi  boMib  kurashga  kirayotgan  himoyachining 
sheriklari  uning  harakatlari  muvaffaqiyatsiz  boMgan  taqdirda  uni 
straxovka  qilishga  va  hujumchi  tegmay  o’tkazib  yuborgan  tpni  olib 
qolishga tayyor boMishlari kerak.
Sun’iy  "yindan  tashqari"  holatni  vujudga  keltirish.  Bunday 
holatni vujudga keltirish mudofaadagi samarali uslub hisoblanadi.
Odatda,  quyidagi  hollarda sun’iy  "o’yindan tashqari"  holat vujudga 
keltiriladi:
a) raqib jamoasi tashabbusni  qoMga olib, zo’r berib  hujum qilganda 
va olg’a intilaverganda;
b) raqib hujumchilari  keskin  ochilishga intilib,  mudofaa ichkarisida 
bo’sh joyga chiqmoqchi boMganda;
c)  tashabbus  sizning jamoada  boMib,  raqiblaming  mudofaaga o’tib 
olishdan  boshqa  iloji  qolmay,  oldinda  bir-ikki  o’yinchinigina  qoldirib, 
to’plami uzoqdan aynan shularga uzatib bermoqchi boMganda.
" 0 ’yindan tashqari holat"ni vujudga keltirish san’ati  awalo himoya 
qatoridagi o’yinchilar harakatining bir-biriga mosligiga bogMiq.
Odatda, 
o’z  darvozasiga  hammadan 
ko’ra  yaqin  turgan 
himoyachining "o’yindan tashqari holat"ni uyushtirish imkoniyatlari eng 
ko’p  boMadi.  U  boshqa  himoyachilaming  harakatlari  va  qanday 
turganligini, shuningdek, to’pni  boshqarayotgan raqiblaming harakatlari 
va niyatlarini  zo’r  e’tibor  bilan  kuzatib  borishi  kerak.  To’p  darvozaga 
qanchalik  yaqin  boMsa,  himoyachilaming  o’z  harakatlarini  moslab 
olishlari  va  "o’yindan  tashqari"  holatni  uyushtirishlari  shunchalik 
murakkablasha  boradi.  Tajribalar  bunday  holatni  vujudga  keltirish 
hammadan  ko’ra  maydonning  markaziy  chizigM  bilan jarima  maydoni 
chizig’i oraligMda muvaffaqiyatli chiqishini ko’rsatmoqda.
80-rasmda 
"yindan  tashqari" 
holatni 
to’g’ri 
uyushtirish 
ko’rsatilgan.  10-o’yinchi  to’pni  uzoqdan  11-  yoki  9-o’yinchiga  uzatib 
beradi.  Ikkala  holda  ham  3-himoyachi  shundaygina  zarba  berilishi
126

---

oldidan  ilgariga  o’tib,  hujumchilami  o’z  orqasida  "o’yindan  tashqari" 
holatda qoldirib, hujumni tez to’xtatib qolishi mumkin.
"Devor"  yasash  va  uni  uyushtirish  mudofaada  o’ynashning  juda 
yaxshi  taktik  vositasi  hisoblanadi.  Darvozasiga  erkin  to’p  tepish  yoki 
jarima  to’pi  tepish  belgbilangan jamoa  "devor"  yasashdan  foydaianadi. 
Raqib tomon mudofaadagilar darvozasi  yaqinida jarima to’pi yoki erkin 
to’p 
tepayotgan 
bo’lsa, 
to’p 
ylini 
to’sish 
maqsadida 
mudofaadagilaming  bir  guruhi  qator  saf tortib  turadi.  To’g’ri  yasalgan 
"devor" ko’p jihatdan  darvoza xavfsizligini ta’minlab beradi. Odatda, 4- 
5 o’yinchi (ko’pincha ikki himoyachi va bir hujumchi) "devor" yasashga 
turadi. Zarba beriladigan joy darvozadan qancha uzoqda blsa, shuncha 
kam o’yinchi "devor" yasashga turadi.
Mudofaadagilaming  "devor"  yasashdan  maqsadi  o’z  darvozasining 
yaqin  burchagini  to’ppa-to’g’ri  zarba  berilishidan  saqlashdir  (uzoqdagi 
burchakni darvozabon qo’riqlaydi).
"Devor"ning  turlari  taktik  rejalarga,  o’yinchilaming  saf tortishi  va 
soniga  bog’liq.  "Devor"  yasaganda,  raqibning  burama  zarba  berishi 
mumkinligini ham hisobga olish kerak.