Илмий фаолиятга тайёргарлик асослари

Илмий тадқиқотни ўтказишга эҳтиёжнинг белгиланиши. 
Агар илмий тадқиқот маълум ва ҳамма томонидан қилиниши 
мумкин бўлса, унда бундай тадқиқотни ўтказиш талаб этилмайди.
Марказий илмий, кўпинча илмий-оммавий нашрлар бўйича 
батафсил таҳлил ўтказилганидан кейин ва шунга ўхшаш ечимлар 
топилмаганида олим оригинал ечимни топиш учун тўлиқ илмий 
тадқиқотни ўтказиш бўйича режа тузиши керак бўлади. 
Илмий тадқиқот мақсадларининг белгиланиши ва жой-
жойига қўйилиши. 
Мақсад — эҳтиёж маҳсули. Аниқ ифодаланган эҳтиёж кўпинча 
мақсадни белгилайди. Илмий тадқиқотни ўтказишда асосий мақсад 
шу асосий мақсаддан келиб чиқадиган, жами бўлиб илмий-техник 
ишга сингиб кетадиган кичик мақсадларга бўлиниб кетади. Уларни 
1
2
3

---

91
ўз ўринларига тўғри жойлаштириш зарур, шунда мақсадларнинг 
жой-жойига тушиши ва илмий изланишдаги муайян изчиллик ҳосил 
бўлади. 
Диссертациянинг предметли соҳасининг бир тизимга 
солиниши.
Бир тизимлилик — илмийликнинг муҳим белгиларидан бири. 
Билимнинг илмий тизимга солиниши тўлиқликка интилиш, бир 
тизимга солишликнинг асослари ва уларнинг зиддиятли эмаслиги 
ҳақидаги аниқ тасаввур билан тавсифланади. Бир тизимлилик 
тадқиқот предмети ва объектини таснифлаш маҳорати орқали амалга 
оширилади. Таснифлаш тадқиқотни нафақат бир тизимли қилади, шу 
билан бирга диссертант ишлаб чиқаётган илмий нуқтани аниқ 
белгилайди. 
Таснифлашга талаблар – предметли соҳани 3 – 6 та муҳим 
белгиларга қараб бўлиш, равшанлик ва кўргазмалилик, бир тизимга 
солинаётган предметли соҳанинг имкони борича тўлароқ қамраб 
олинишидир. 
 Шартлар ва чеклашларнинг белгиланиши илмий вазифани 
ҳал этиш имкониятлари ва реаллигини баҳолашга имкон беради. 
Одатда айни шу чеклашлар, шартлар, бошланғич маълумотлар ҳатто 
фантастик лойиҳани ҳам илмий вазифага айлантиради. 
Чеклашлар қуйидагиларда бўлади: 
• 
замонда, 
• 
моддий, 
• 
ахборотчилик, 
• 
энергетик.
Бир даража пастроқ, сизнинг илмий изланишингизнинг энг 
чуқур мазмунигача етиб бориб, айнан сизнинг нуқтаи назарингиз, 
услубиётингиз, 
тузилма, 
технология, 
конструкциянгизни 
бошқаларидан фарқлайдиган ўзига хос хусусиятларни аниқлаш 
мумкин бўлади.