oltin tangalari xalqaro savdo ishlarida ko’proq foydalanilsa, mis tangalaridan ichki
X asr oxiri - XI asr boshlarida Qadimgi Rusda o’zining xususiy tangasini
chiqarish uchun birinchi marta ko’rinish bo’ldi. Yozma manbalarda rus tangalarini
- -
rivojlanishi davomida, avvalo ikki yuz yil mobaynida uning territoriyasida sharq
tangalarining muomalada bo’lganligi natijasida yuzaga keldi.
Tanga zarb qilish Vladimir I Svyatoslavich knyazlik qilgan davrda (980-
1015), aniqrog’i, 988 yilda xristianlik rasman qabul qilingandan keyin boshlandi.
Bu haqda Iso payg’ambarning oltin tangalarida va kumush tangalarning
ba`zilarida tasvirlanganligi dalolat beradi.
Tanga zarb qilishni Vladimir I ning o`gillari Svyatopolk (1015-1019) va
Yaroslav Mudriy (1019-11054) lar davom ettirdi. Oltin tangalarni faqat Vladimir
zarb qildirgan edi. Uning 4 ta turdagi tangalari ma`lum. Bu tangalarning old
tomonida knyaz, orqa tomonida Isoning tasviri bor edi.
1
Russda pul muomalasi XII-XIII-XIV asrlar davrida, pulsiz davr
hisoblanadi. Mo’g’ul-tatarlarning hujumi natijasida Rossiyada iqtisodiy hayot
inqirozga uchragan. XIV asrning so’nggi choragida 350 yillik tanaffusdan
so`ng, Rusda yana tangalar zarb qilingan. Yangicha iqtisodiy va siyosiy sharoitda
rivojlanish yo’liga chiqib, bir vaqtning o’zida bir qancha shahar markazlarida zarb
qilina boshlandi. Dastlab rus knyazliklarida Moskva knyazligi, knyaz Dmitriy
Donskoy davrida zarb qilindi. Tanga "Dmitriy" nomi bilan ataldi. Old tomonida,
qo`lida qilich ushlab turgan kishi yoki "xo’roz" aks ettirildi. Aylanasiga "Buyuk
knyaz Dmitriy muhri" deb yozildi. Orqa tomoniga To`xtamish nomi yozildi, bu
uning Oltin O`rdaga vassalligini bildirar edi. Mana shunday tangalar Rus
davlatining feodal tarqoqligi davrida XIV asrlarda barcha shahar markazlarida
zarb qilingan. Albatta, Rus davlatida markazlashgan davlatning tashkil topishi
jarayoni, tangashunoslik sohasiga ham ta`sir ko’rsatgan. By esa Moskva knyazligi
atrofida yagona Rus davlati qaror topganligi o’z ifodasini topgan. Buyuk knyaz
Ivan III davrida o’ziga xos tangalar zarb etilgan
2
.
1534-35 yillarda Elena Glinskaya tomonidan pul islohoti o’tkazildi. Yangi
tangalarning vazni va o`lchov birligi o’zgardi. Mis tangalar-kopeykalar paydo
bo’la boshladi. Rus tangalari mis metaliga asoslanadi. Biroq Ivan Grozniy ham o`z
1
Введение в специальные исторические дициплины. МГУ. 1990. стр - 127.
2
Спасский.И. Г. Русская монетная система. -М., 1962. стр – 89.
- -
davrida yangi tangalarini zarb qildira boshladi. Lekin katta qiymatdagi
tangalarning yo’qligi salbiy oqibatlarga olib keldi.
Do'stlaringiz bilan baham: