Fiziologiyasi va gigiyenasi

Vegetativ  asab  tizim ining  funksiyalari.  K o'pchilik  ichki 
a'zo lar  ikki  tom onlam a  innervatsiyalanish  xususiyatiga  ega:  ular­
ning  har  biriga  ikkita  -   simpatik  va  parasim patik  nervlar  keladi. 
Vegetativ  asab  tizimi  ichki  a ’zolarning  ishini,  moddalar  almashi- 
nuvini,  organizmni  kelgusidagi  talabiga  mos  ravishda  moslani- 
shini  boshqaradi.  K o'pchilik  a ’zolarga  simpatik  va  parasim patik 
nervlar  qarama-qarshi  ta'sir  ko'rsatadi.  Simpatik  nerv  yurak  ishi­
ni  tezlashtiradi  va  kuchaytiradi,  parasim patik  nerv  esa  (adashgan) 
tormozlaydi;  parasimpatik  nerv  ko'zning  kam alak  po'stlog'ining 
halqali  muskullarini  qisqarishini  chaqiradi  va  shuning  hisobiga 
k o 'z   gavhari  torayadi,  simpatik  nerv  esa  gavharning  kengayishini 
chaqiradi.
Lekin q o 'zg 'atish   sharoitini  o'zgartirish y o'li  bilan N.  Ye.  Vve- 
dinskiy  boshqa  tarzdagi  samara  olish  mumkinligini  ham  ko'rsatib 
berdi:  vurak miya va parasim patik nerv tolalari bir-birining ta ’sirini 
uzviy  holda  kuchaytiradi.
Vegetativ  asab tizim ining  simpatik  qismi,  ya'ni  qachonki  uning 
eng  yuqori  kuchi  talab  qilinadigan  bo'lsa,  ayniqsa,  zarur  sharoit- 
larda  organizmning  jadal  faoliyatini  ta'm inlaydi.  Vegetativ  asab 
tizim ining  parasimpatik  qismi  -   «bekor  qilish»  tizimi,  organizm 
tom onidan  sarflangan  imkoniyatlarni  tiklanishini  ta ’min  etadi.
Charchagan  skelet  muskullarining  simpatik  nervlarini  q o 'z g 'a ­
tish uning ish qobiliyatini tiklaydi.  Bularning hammasi L.  A.  Orbeli 
va A.  G.  Ginensinskiylarga simpatik asab tizimini  moslanish-trofik 
funksiyasi  haqida gap yuritish  imkonini  berdi.
Qon  bosimini  nisbatan  darajada  ushlab  turilishi,  termoregulat- 
siya,  m uskullar  ishi  paytida  yurakning  qisqarishini  sekinlashishi, 
tezlashishi  va  boshqalarning  reflektor  reaksiyalari  vegetativ  asab 
tizim ining  faoliyati  bilan  bog'liq.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Vegetativ  asab  tizim ining  barcha  bo'lim lari  oraliq  miyada jo y ­
lashgan  oliy  vegetativ  markazlarga  b o ’ysunadi.  Vegetativ  asab 
tizim ining  markazlariga  miya  tanasidagi  retikular  formatsiyadan, 
miyacha,  gipotalamus.  yarim sharlar  p o ’stloq  osti  yadrolari  va 
p o 'stlo g ’idan  impulslar  keladi.