Fiziologiyasi va gigiyenasi

Vegetativ  asab  tizim ining  umumiy  tuzilish  rejasi.  Vegeta­
tiv  asab  tizim ining  markazlari  miya  tanasida  va  orqa  miyada jo y ­
lashgan.  Periferik  qismi  nerv  tugunlari  va  nerv  tolalaridan  tashkil 
topgan.  Vegetativ  markaz  hujayralarining  o ‘simtalari  orqa  mi- 
yadan.  orqa  miya  nervlarining  oldini  ildizlari  tarkibida  chiqadi. 
bosh  miyadan  esa  bosh  miya  nervlari  tarkibida  chiqadi.  Bu  o'sim - 
talarni 
gartglionaroldi  (bug‘unoldi)  tollari
  deb  ataladi.  Ular  rni- 
velin p o 'stlo g 'i  bilan  qoplangan  bo'lib  rangi  oq  va  ularning  tanasi 
markaziy  asab  tizimida  joylashgan.  M iyadan  chiqqan  o'sim talar 
periferik  nerv  b o 'g 'in larid a  (gangmiyalarda)  tamom  bo'ladi.  Peri- 
feriyada  joylashgan  vegetativ  tugunlardagi  hujayralar  o'sim talari 
ichki  a'zolarga  yo'nalgan  bo'ladi  (bezlar  va  boshq.).  Bunday  gan- 
glionarorti  (tugundan  keyingi)  o'sim talari  miyelin  po'stloq  bilan 
qoplanmagan  va  k o 'k   rangda  bo'ladi.
Shunday  qilib, vegetativ  asab tizimi m arkazidan innervatsiya qi- 
linuvchi  organgacha  bo'lgan  y o i   ikkita  neyrondan  iborat  bo'ladi. 
Bu  borada  skelet  muskullari.  teri.  b o 'g 'in la r  va  paylarni  innervat­
siya  qiluvchi  somatik  asab  tizimi  deb  ataluvchi  tizim dan  vegeta­
tiv  asab  tizimi  farq  qiladi.  Somatik  asab  tizim ining  nerv  tolalari 
markaziy  asab tizimidan chiqqanidan keyin innervatsiya qilinuvchi 
organgacha  uzilmasdan  boradi.
Vegetativ  asab  tizim ining  tolalari  somatik  asab  tizim ining  to ­
lalaridan  o'zlarining  nisbatan  past  qo'zg'aluvchanligi  bilan  farq 
qiladi.  ular b o ‘y!ab nerv  impulslarining tarqalish tezligi hali  uncha­
lik  yuqori  emas  (1— 30  m/s).
Tuzilishidagi  xususiyatlari  va  ayrim  fiziologik  farqlarga  asosan 
vegetativ  asab  tizimi,  simpatik  va  parasim patik  qismlarga  b o 'lin a­
di.