Informatika va axborot texnologiyalari fani haqida

Sanoq sistemasi 
EXMda  ishlash  jarayonida  ikkili  sanoq  sistemasidan  tashkari  boshqa  sanoq  sistemalari  xam 
ishlatiladi.  EXM  yordamida  yechilishi  lozim  bo‘lgan  masalani  foydalanuvchi  uziga  tanish  bo‘lgan  unli 
sanoq sistemasida tayyorlaydi. Bu sistemada unta raqam mavjud: 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9. 
Sakkizli  sanoq  sistemasida  sakkizta  0,1,2,3,4,5,6,7  raqam  bulib,  bu  sistema  unli  va  ikkili  sanoq 
sistemalari orasida oraliq vazifalarini bajaradi. O‘n oltilik sanoq sistemasida o‘n oltita raqam qatnashadi. 
0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A,B,C,D,E,F. 
Sanoq  sistemasida  qatnashadigan  raqamlar  soniga  shu  sanoq  sistemasining  asosi  deyiladi.  Xar 
qanday  o‘rinli  sanoq  sistemasida  qisqa  yozuvda  berilgan  sonlarni  asos  darajalari  buyicha  yoyib  yozish 
mumkin. 
Masalan   
A)     354,34
(10)
=3·10
2
+5·10
1
+4·10
0
+3·10
-1
+4·10
-2
 
V)      67,5
(8)
=6·8
1
 +7·8
0
 +5·8
-1
  
S)     10111,11
(2)
=1·2
4
+0·2
3
+1·2
2
+1·2
1
+1·2
0
+1·2
-1
+1·2
-2
  
D)     9E8
(16)
=9·16
2
+14·16
1
+8·16
0
  
Yoyilma o‘nlik sanoq sistemasida yoziladi. 
O‘nli, sakkizli va ikkili sanoq sistemalarining vazifalarini quyidagicha ifodalash mumkin. EXMda 
foydalanuvchi  yechiladigan  masalani  (boshlang‘ich  axborotni)  o‘nli  sanoq  sistemada  tayyorlaydi. 
Boshlang‘ich axborot klaviatura yoki boshqa kiritish uskunasi yordamida EXMga kiritilishi jarayonida u 
avtomatik  ravishda  o‘nli  sanoq  sistemasidan  sakkizli  sanoq  sistemasiga  o‘tkaziladi.  Sakkizli  sanoq 
sistemasiga  o‘tkazilgan  axborot  maxsus  qurilma  yordamida  ikkilik  sanoq  sistemasiga  o‘tkaziladi.  EXM 
ikkilik  sanoq  sistemasi  asosida  ishlab,  bajarilishi  lozim  bo‘lgan  barcha  amallarni  bajaradi  va  tegishli 
natija olinadi. 
 
 Sanoq sistemalari o‟rtasidagi bog‟lanish 
O‘nlik  sanoq  sistemasidagi  raqamlarni  va  ularni  o‘n  oltilik,  sakkizlik  va  ikkilik  sanoq  sistemalaridagi 
ekvivalenntlarini keltiramiz.