Informatika va axborot texnologiyalari fani haqida

Ikkilik sanoq sistemasi  
Sakkizlik sanoq 
sistemasi 
O‟nlik sanoq 
sistemasi 
O‟n oltilik sanoq 
sistemasi. 
  000 
  001 
  010 
  011            triadalar 
  100            
 
  101 
  110 
  111 
  1000 
  1001 
  1010 
  1011          tetradalar 
  1100 
  1101 
  1110 
  1111 
0 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
16 
17 
0 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
0 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
A 
B 
C 
D 
E 
F 

---

9 
 
 
O‘nli raqamni ifodalayligan turtta ikkili razryadni tetrada deyiladi, sakkizlik raqamni ifodalaydigan 
uchta ikkili razryadni triada  deyiladi. 
      1-misol. 
6148 unli sonni ikkili-unli shaklda yozing. 
        Yozish. 
Berilgan  sonning  xar  bir  raqami  tagida  uning  ekvivalenti  bulgan  sonlarni  tetrada  yordamida 
yozamiz. 
          6            1        4         8              
         0110   0001   0100   1000 
Shunday qilib, 6148
(10)
=0110  0001  0100  1000
(2-10) 
   
Aksincha utish xam yuqorida keltirilganidek amalga  oshiriladi. Buning uchun ikkili-o‘nli shaklda 
berilgan  sonning  butun  qismidagi  raqamlarni  ungdan  chapga  qarab,  kasr  qismidagi  raqamlarni  esa 
chapdan  o‘nga  qarab tetradalarga  bo‘linadi  va  uning  chetlardagi  raqamlarning  soni  tetradalarga  yetmay 
qolsa, ularni aytilgan yunalishda nollar bilan tetradalargacha tuldiramiz. Shundan keyin, xar bir tetradani 
uning ekvivalenti bulgan o‘nli raqam bilan almashtiramiz. 
2-misol 
     1001 0100 0110, 0110 1001 1
(2-10)
 sonni o‘nli sistemada ifodalang. 
 Yechish. 
 1001‘0101‘0100‘0110,0110‘1001‘1
(2-10)
 =9546,698
(10)
. 
  
 Xuddi shuningdek, sonlar ikkili-sakkizli ko‘rinishda ifodalanadi. Faqat, bu yerda tetradalar o‘rnida 
triadalar qatnashadi. 
 
3-misol. 
715
(8)
 sonni ikkili-sakkizli shaklda ifodalang. 
 
Yechish.           715
(8)
  ---  (?)
(2)
 
                  
                  7         1        5  
                 111     001    101 
  
Demak, 715
(8)
=111001101
(2-8)
 
 
4-misol 
10111101,10011
(2-8)
 sonni sakkizlik sistemasida ifodalang. 
Yechish. 
‗010‘111‘101,100‘110‘
(2-8)
=275,46
(8)
 
                       
5. Sanoq tizimlarida amalar bajarish 
Sanoq  sistemalari  ustida  amalar  xuddi  o‘nlik  sanoq  sistemasidagi  kabi  bajariladi.  Ikkilik  sanoq 
sistemasidagi amallar quyidagicha: 
 
a)  0+0=0           b) 0-0=0         c)    0 · 0=0 
     0+1=1               1-0=1                0 · 1=0 
     1+0=1              10-1=1               1 ·  0=0 
     1+1=10                                      1 · 1=1