Қадимги юнон-рим тарихи

Lyu Yan tarjimai holidan 
(Lyu Yan – Lyu Bo –shen- Lyu Syuning katta akasi qo`zg`oloncholar tomonidan o`ldirilgan) 
 
 
Hozir qo`zg`olonchilik bir necha yil davom etadi. Hamma joyda urush chiqadi. Bu – 
dunyoni tugashi …  
 
                                 Van Man tarjimai holidan 
Tyan`fin  (eramizning  17-yili)  boshqaruvining  to`rtinchi  yilida  Guantyan  I  va  boshqalar 
qaroqchilikga ketdilar; ular Kyutszi va Chanjou joylariga tayandilar. 
 
Lyan – ya
2
  dan bir ayol Lyuyaning onasi ham qo`zg`olon ko`tardi. Uyezd  boshlig`i uning 
aybsiz  o`g`li-uyezd  amaldorini  qatl  qildi.    Uning    onasi  o`zini  butun  mulkini  vino  va  qurolga 
sarfladi, va maxviy ravishda o`ziga yuzdan ortiq kambag`al yosh kishilarni tortdi. Ular bilan Uyezd 
shahriga    hujum  qilib,  o`g`lini  qabriga  qurbonlik  qilish  uchun  uyezd  boshlig`ini  o`ldirdi.  Xyayga 
yo`l  olishda  uni  qismini  soni  o`n  minggacha  yetdi.  Van  Man  qaroqchilarga  avf  qilish  bilan  elchi 
jo`natdi.    Elchi  qaytib  keldi  va  qaroqchilar  tarqalib  ketdilar  va  keyin  yana  tezda  to`plandilar  deb 
aytdi.  Van  Man  bo`layotgan  hodisani  sababini  so`radi.  Elchi  unga  javob  berdi:  hamma  aytmoqda 
turli xil taqiqlarning ko`pligidan  azob chekmoqdalar, ulardan qo`lni qimirlatish ham mumkin emas. 
Ishdan olingan (oylik) soliq va yig`imlarni to`lashga ham yetmaydi. Odamlar eshiklarini yopadilar, 
hech  kim  bilan  gaplashmaydilar  va  baribir  besh  qo`shnini  bir  kishini  jinoyati  uchun  bir-biriga 
kafilligi  to`g`risidagi  qonunga  ko`ra    tanga  quyish  va  misni  saqlashda  go`yoki  sherikdek  baribir  
turmaga  tushadilar.  Amaldorlar  xalqni  qiynab  yubordilar.  Kambag`allikdan  barcha  qaroqchilikga 
ketadilar. 
                                                 
1
 
“Qizilqoshlilar” qo`zg`olonining eng katta boshchilaridan biri.
 
2
 
hozirgi Shan`dun provinsiyasidagi joy nomi.
 

---

 
 132 
 
 
 
O`sha  yil  (eramizning  18-yili)  hosilsizlik  va  ochlikdan  lanya-ada  Litszi  Du
1
,  Fan  Chu  va 
boshqa “Qizilqoshlilar” qo`zg`olon ko`tardilar.  Ular shaharlarni egallab, taladilar.  Ularni soni o`n 
ming kishi edi. Okrugdan yuborilgan qo`shinlar ularni eplay olmadilar… 
 
Oltinchi   yilda   (eramizning 19-yili)…   Guandunda     bir   necha yil 
 
davomida qurg`oqchilik va ochlik davom etdi. Litszi Du va “Qizil qoshlilar”ni boshqa muxlislariga 
yanada  ko`proq  xalq  oqib  kela  boshladi.  Lashkarboshi  Lyan  Dan  Chjou  ga  hujum  qildi,  lekin 
g`alaba qila olmadi… Si Shushi va Sun Si
2
 qaroqchilardan daryo va ko`llarni  tozalay boshladilar. 
 
Van Man o`limga hukm qilinganlarni va qullarni, amaldor va xalqni rekrutini katta yig`inini 
e’lon  qildi.  U  bu  qo`shinni    “to`ng`izni  tashlanishi”,  “botir-to`ng`izlar”  deb  atadi.  Dixuan 
(eramizning  21-yili)ni    boshqaruvini  ikkinchi    yili…  O`sha  vaqtda  janubda  “Yashil  o`rmonda”  
Chjan  Ba,  Szyan  Sya,    qo`y  boqar  Van  Kuan  va  boshqalar  ko`tarildilar.  Ular  “daryoni  quyi 
oqimidagi”  qo`zg`olonchilar  deb  ataldilar.  Ularni  soni  o`n  mingdan  oshdi…  Daryo  va  ko`llarda 
o`zini  knyaz  Fan  deb  atagan  qaroqchi  faoliyat  ko`rsatdi.  Lyu  urug`idan
3
  odamlar  o`ng  minglab 
ularga qo`shildilar… 
 
Qaroqchilar go`yoki nasha o`simligiga o`xshash  o`sib ketdilar. Qaroqchilarni ushlash uhun 
komendantlar belgilandi, sud vakolatlari bilan amaldorlarga buyruqlar berildi… 
 
 
Qaroqchilar  dastlab  ochlik  va  qashshoqlikdan  qo`zg`olon  ko`tardilar.  Ular  hosil  bilan  o`z 
qishloqlariga qaytishlari mumkin deb o`yladilar. Lekin ularni soni asta-sekin bir necha o`n minglab 
kishiga  yetdi…  Uchinchi  yili  (eramizning  22-yili)  “Qizilqoshlilar”  bosh  astrolog  Szin  Shinni 
o`ldirdilar.  Guandunda odamlar bir-birlarini yedilar. To`rtinchi oyda Van Man astrolog Van Kuan 
va  lashkarboshi  Lyan-Danni  sharqqa  yubordi…  Ularda  yuz  ming  tanlangan  qo`shin  bor  edi. 
Uchinchi  yil  (er. 22 yili) …  “ Qizilqoshlilar” bosh astrolog  Szin  Shanni  o`ldirdilar. Guandunda  
odamlar bir-birlarini  yedilar.  To`rtinchi  oyda: Sharqda shunday  gap tarqaldi: “lashkarboshi Lyan 
Dan  bilan  uchrashgan  ko`ra” “Qizilqoshlilar” bilan uchrashgan  maqulroq.  “Lashkar boshi bilan  
hali hech nima ; lekin  Van Kuan  barchani yo`q qiladi…” Yozda sharqda hasharotlar ko`tarildi,  uni 
uchishi  osmonni  yopdi. 
-Yuz  minglab  qochoqlar  zastavaga    keldilar.    Lekin  ularni  boqishga  tayinlangan    amaldorlar, 
vakillar,  nazoratchilar va  mayda xizmatchilar  omborlardan  oziq- ovqatlarni  o`g`irladilar va har 
o`n qochoqdan yetti-sakkiztasi ochlikdan  o`ldi … 
 
…Hamma  joyda  o`n minglab qaroqchilar shaharlar va  mulklarga  hujum qildilar  Ular ikki  
mingga    yaqin  amaldorni    o`ldirdilar.  Astrolog    Van  Kuan  va  boshqalar  janglarda    mag`lubiyatga  
uchradilar … 
…Bo`lg`usi imperator  Guan U
4
 o`zining katta  akasi knyaz Si U, tog`asi Li Tun va boshqalar  
bilan  bir  necha  ming    kishini  olib  bordi  …    Ular    Sin`shi    va  Pin`linden  Chju  Baliqni,  Chen 
cho`ponni  va boshqa  qo`zg`olonchilarni  chaqirdilar  va ular bilan  birga Sziyan
5
ni egalladilar. 
 
…Bir necha ming  qo`zg`olonchilar tarqalib ketib Nan`yan
6
  hududiga kirdilar… 
To`rtinchi yil (eramizning 23 yili) ning  birinchi oyida Xan sulolasi muxlislarining qo`shinlari  
Van  Chan    va  boshqa  “Quyi  oqim  qo`zg`olonchilari”    yordamida  Chjen    Lyan  va  Syu  Si    ilg`or 
qismlariga    hujum  qildilar.    Komandirlarni    boshini  kesdilar    va  o`n  minglab    askarlarni  chopib 
tashladilar… 
…Van Man  dahshatga tushdi. U… Van  Man  bilan birga  barcha viloyatlardan million askar 
boshchiligida  Shandunni
7
  tinchlantirishga  yubordi.  Qo`shin  “  yo`lbars  tishi”    laqabini  oldi.  Van 
Man    Van  I  ni  jo`natish    uchun  xazinani  bo`shatdi,  u  taminotini  mo`l-  ko`lligi  bilan  Shandunni 
qo`rqitishga    harakat  qilib,  ko`p  xazina    va  yovvoyi    hayvonlarni  jo`natdi…  Van  I  bo`lsa  aytdi: