A. X. Rasijlov, K. G. Baxadirov materialshunoslik va konstruksion



Download 6,21 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/240
Sana31.12.2021
Hajmi6,21 Mb.
#235175
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   240
C ho‘zilisli 
mm hisobida
1110 kg  1010kg
mm 
A  |Chn‘ziluh
880kg
1.14-rasnu Kam uglerodlipo‘lat namunani cho‘zilishga sinashdagi 
deformatsiya egri chizig‘i.
Cho'zilishdagi  mustahkamlik  chegarasi  quyidagi  matematik  ifoda 
yordamida aniqlanadi:
* - 4
ro
Pb-  sinashdagi eng katta kuch, kg;
F0 -  namunaning sinashdan oldingi ko‘ndalang kesimi yuzi, mm2. 
Qotishmaning  cho‘zilishdagi  mustahkamlik  chegarasini  aniqlash 
orqali  plastik xossalarini  nisbiy  cho‘zlishi  va torayishini  ham  aniqlash 
mumkin.  Qotishmaning nisbiy uzayishi quyidagicha topiladi:
j. _ /, - 10  л лпо/  bu  yerda,  l0-namunaning  deformatsiyalanish- 
~ ~  
dan oldingi uzunligi, mm;
lj-namunaning  deformatsiyalanishdan  keyingi 
uzunligi, mm.
Qotishmaning nisbiy torayishi quyidagicha topiladi:
_  Fa -F x 100n/  bu  yerda,  F0  -   namunaning  sinashdan  oldingi 
F0 
ko‘ndalang  kesimi  yuzi,  mm2; 
Fi  -   namunaning
cho‘zilgandan keyingi ko‘ndalang kesimi yuzi, mm2.
23


Qotishmaning  zarb 
kuchlariga  ta’siriga  sinmay  qarshilik 
ko‘rsatishi  zarbiy  qovushoqligi  deyiladi.  Zarb  kuchlari  ta’sirida 
bo‘ladigan  buyumlar  (tirsakli  vallar,  shatun,  porshen,  vagon  o‘qlari) 
dinamik  kuchlar  ta’sirida  ishlaydi.  Zarbiy  qovushoqlikka  sinaladigan 
qotishmalardan  maxsus  namuna  (DS  9454  -   78)  tayyorlanadi  va 
mayatnikli  kopyorda  sindiriladi  (1.15-rasm).  Namunani  sindirish 
uchun  sarflanadigan  A  ishning,  namunaning  singan  joyi  ko‘ndalang 
kesimi yuzi F ga nisbati zarbiy qovushoqlikni beradi:
_   A  _   Q l j c o s p - c o s a )   bu yerda, Q -  mayatnik og‘irligi, 
U
h
  ~  p ~  
 
kg;

-   mayatnik  radiusi,  mm;  a -  
mayatnikning  zarbgacha  ko‘ta- 
rilish burchagi; 
p -  mayatnikning zarbdan keyingi ko‘tarilish burchagi. 
Qotishmaning  tuzilishini  oddiy  ko‘z,  lupa  hamda  mikroskop 
yordamida  tekshirish  makroanaliz  deyiladi. 
Makronuqsonlarga 
darzlar,  g‘ovaklar,  qotishmada  ba’zi  elementlaming  notekis  taqsimla- 
nishi (likvatsiya) kabi nuqsonlar kiradi.
1.15-rasm. Mayatnikli кору or va namuna.
Sinish  yuzalarini  o ‘rganish  ham  makroanalizga kiradi.  Sinish  uch 
turga  boMinadi.  Agar  sinish  yuzasi  g‘adir-budur  bo‘Isa,  buyum 
materiali  deformatsiyaga  uchramasdan,  mo‘rt  sinadi.  Sinish  yuzasi 
yaltiroq  bo‘lib,  yuzada  sinish  markazi  vujudga  kelib,  shu  markazdan 
sinish  tolalarining  yo‘nalishi  ko‘rinib  tursa,  qovushoq  sinish  deyiladi. 
Bunday  sinish  juda  katta  deformatsiya  natijasida  sodir  boMadi. 
Toliqish  natijasida  sinish  ham  qovushoq  sinish  kabi  sodir  boMadi  va
24


darz  paydo  boMishi,  uning  kattalashishi  buyumning  sinishi  bilan 
yakun topadi.
Qotishmalaming  ichki  tuzilishini  o'rganish  mikroanaliz  deyiladi. 
Mikroanaliz 
orqali 
donalar 
tarkibini, 
ulardagi 
nuqsonlami, 
dislokatsion  tuzilishni,  donalar  oMchamlarini  aniqlash  mumkin. 
Buning  uchun  1500-2000  marta  katta  qilib  ko‘rsatadigan  optik  yoki 
elektron mikroskoplar ishlatiladi.  Elektron mikroskoplar buyumni  100
000  dan  500  000  martagacha  kattalashtirib  ko‘rsatadi.  Elementar 
kristall panjaraning turlari rentgen nurlari ta’sirida o ‘rganiladi. Kristall 
panjaradagi  atomlar joylashuvi,  panjara  parametrlari  va  dislokatsiya 
zichligi kabi kattaliklar rentgenografiya usulida o‘rganiladi.

Download 6,21 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   240




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish