Исломда мерос ва унинг тақсимоти

www.madrasa.uz
 
12 
Сабабнинг шариятдаги таърифи қуйидагича: “У мавжуд 
бўлгани учун – у сабаб бўлаётган воқеълик вужудга келади, у 
мавжуд бўлмагани учун – у сабаб бўлиши мумкин бўлган 
воқеълик унинг сабабидан вужудга келмайди, аммо бошқа 
сабабдан вужудга келиши мумкин”. 
Мерос олишнинг учта сабаби бор, улар: 
1. Насаб (қариндошлик). 
2. Никоҳ. 
3. Вало (ҳукмий қариндошлик). 
Мерос олишнинг аввалги сабаби “насаб”дир. Насаб – 
луғатда қаробат, қариндошлик деганидир. Қаробат деганда 
туғилиш туфайли мавжуд бўлган ҳар қандай ўзаро боғлиқлик 
тушунилади. Бунга “фарз эгалари”, “асабалар” ва “завул-
арҳомлар” киради. Қаробатни “ҳақиқий насаб” деб ҳам 
атайдилар. (“Фарз эгалари”, “асабалар” ва “завул-арҳомлар” 
ҳақида кейинроқ сўз юритилади). Насаб орқали мерос олишга 
қуйидаги оят ва бошқа оятлар далилдир: 
ِنَّللّاِنمنكي صوني
َِلْْوَأِ فِِ
ِنْلاِ ِظَحِنلْث مِ رَكَّذل لِْمنك د
ِْن إَفِ ْنَِ يَ ثن
ِِ
ًِ اَا نَِّننك
ِ
ِ َكَرَ تِاَمِاَثنلن ثَِّننهَلَ فِ ْنَِ تَِْ ثاَِقْوَ ف
َِ لَوِنفْص ِِلاِاَهَلَ فًِةَد حاَوِْتَناَكِن إَو
ِ ِلنك لِ هْيَوَ و
ِْن إِ َكَرَ تِاَّ مِّنسندُّالاِاَمنهْ ِ ِمٍِد حاَو
ِِ
ِننكَيَِّْلَِّن إَفٌِدَلَوِنهَلَِناَك
ِن لَفِنهاَوَ وَأِنهَث رَوَوٌِدَلَوِنهَّل
ِْن إَفِن نلُّ ثلاِ ه ِم
ِِ
ٍِنْيَدِْوَأِاَ بِِي صونيٍِةَّي صَوِ دْعَ وِن مِنسندُّالاِ ه ِمنلَفٌِةَوْخ إِنهَلَِناَك
“Аллоҳ сизга фарзандларингиз борасида амр этади: 
бир ўғилга икки қиз насибаси. Агар улар иккитадан кўп 
(аёл) бўлсалар, уларга у (ота) қолдирганнинг учдан 

---

www.madrasa.uz
 
13