Microsoft Word Moliyaviy hisob

8310 - "Oddiy aktsiyalar"  
• 
8320 - "Imtiyozli aktsiyalar"  
• 
8330 - "Pay va quyilmalar" 
 
159

---

6.2. Kapitalning tarkibi va va uni tashkil etish manbalari 
Ustav kapitali - ta’sis hujjatlarida belgilangan, sub’ektning mulkini tashkil etishda, 
uning faoliyatini bir maromda tashkil etishda ta’sischilarning pul ifodasida qo’ygan 
mablag’larining yig’indisidir. 
Aktsionerlik jamiyatlari davlat ro’yxatidan o’tgandan keyin, ishtirokchilar ulushining 
umumiy summasi schyotlarda quyidagicha aks ettiriladi: 
Dt-8310 
Kt-4610 
Ishtirokchilar ulushining haqiqatda (naqd pul, TMZ, asosiy vosita, nomoddiy aktivlar, 
hisob-kitob schyotiga yoki valyuta schyotiga pul o’tkazilishi) kelib tushishi schyotlarda 
quyidagicha aks ettiriladi: 
Dt-5000, 5100, 5200, 0100, 1000, 0400 
Kt-4610 
Ustav kapitalining analitik hisobi ishtirokchilar(ta’sischilar) bo’yicha kartochkalar yoki 
vedomostlarda yuritiladi. 
Aktsionerlik jamiyati o’z aktsiyalarini aktsionerlardan sotib olishi, sotishi yoki bekor 
qilishi schyotlarda quyidagicha aks ettiriladi: 
Dt-5000, 5100, 5200 va boshqalar 
Kt-8610 
Bu aktsiyalarni keyinchalik qayta sotish schyotlarda quyidagicha aks ettiriladi: 
Dt-8610 
Kt-4610 
Yuqorida keltirilgan yozuvlar natijasida 4610 – schyotining debet tomonida hosil 
bo’lgan qoldiq aktsionerlarninig qarzini, ya’ni olingan aktsiyalar uchun to’lanmagan 
mablag’ yoki ta’sis hujjatida e’lon qilingan ustav fondiga ko’chirilishi lozim bo’lgan ulush 
miqdorini ko’rsatadi. Bu to’lovlar yoki aktsiya qiymati to’langanda kelib tushgan mablag’ 
summasiga 4610 – schyoti kreditlanib, ustav kapitali miqdori o’zgarishsiz qoldiriladi. 
Aktsionerlar sotib olgan aktsiyalar uchun aktsionerlik jamiyati foydasi hisobidan 
dividend oladilar. Uning miqdori xo’jalik yurituvchi sub’ekt xo’jalik faoliyati natijalariga 
ko’p jihatdan bog’liq. Foydadan byudjetga soliq, rezerv kapitaliga, xo’jalik yurituvchi 
sub’ekt umumiy maqsadlariga ajratmalar qilingandan keyin aktsionerlar uchun dividend 
to’lanadi. 
Buschyotlarda ro’yxatdan o’tkazilgan aktsiyalar qiymatining chegarasidagi yoki puli 
to’langan aktsiyalarning nominal qiymatidagi ustav kapitali aks ettiriladi.Ustav kapitalining 
hajmi ustavda ro’yxatdan o’tkazilgan summadan oshib ketishi mumkin emas. Sub’ekt ustav 
kapitalining ko’payishi yoki kamayishi faqat ta’sischilarning qarori bilan va sub’ekt nizomi 
hamda boshqa ta’sis hujjatlariga o’zgarishlar kiritilgandan so’ng amalga oshiriladi. 
 
160

---

Ta’sischilar qo’yilmalarining haqiqiy kelib tushishi 4610-"Ustav kapitaliga ulushlar 
bo’yicha ta’sischilarning qarzlari" schyotining kreditiga o’tkaziladi, har xil aktivlarni 
hisobga oluvchi schyotlarning debeti bilan bog’langan holda moddiy qiymatliklar va 
nomoddiy aktivlar, ustav kapitaliga kiritilgan qo’yilmalarning qiymati aniq, haqiqatda 
mavjud bo’lgan bozor bahosida yoki ta’sischilarning roziligi bo’yicha baholanadi. 
8310 - "Oddiy aktsiyalar" schyoti ovoz berish huquqiga ega bo’lgan oddiy 
aktsiyalarning qiymati qo’shilgan holdagi aktsiyadorlar kapitalining holati va harakati 
to’g’risidagi va imtiyozli aktsiyalar uchun to’lanadigan dividendlar qayd etilgandan keyin 
qolgan sof daromadni taqsimlashda qatnashuvchilar to’g’risidagi ma’lumotlarni 
umumlashtirish uchun mo’ljallangan. 
Aktsiyador jamiyatlari o’zining ustav kapitalini yangi aktsiyalarni chiqarish yoki 
ularning nominal qiymatlarini oshirish yo’li bilan ko’paytirishi mumkin. 
Aktsiyalarni tugatish maqsadida ularni maydalab yuborish, ya’ni ularning nominal 
qiymatini mutanosib ravishda kamaytirib, umumiy miqdorini ko’paytirish lozim bo’ladi. 
Ushbu aktsiyalarni maydalash natijalari aktsiyadorlar kapitalining hajmiga ta’sir 
qilmaydi, faqatgina yangi chiqarilgan aktsiyalarning nominal qiymatini va muomaladagi 
aktsiyalarning miqdorini ko’paytiradi. Ushbu muomalalar bo’yicha buxgalteriya yozuvlari 
amalga oshirilmaydi, lekin ushbu muomalalarni 8310-"Oddiy aktsiyalar" schyotiga ochilgan 
analitik hisob registrlarida qayd qilish zarur.