Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti maktabgacha ta



Download 1,82 Mb.
Pdf ko'rish
bet27/105
Sana31.12.2021
Hajmi1,82 Mb.
#231244
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   105
Bog'liq
pedagogika tarixi.

(Agar)  dunyo  beglari  ichimlikka  (maishatga)  berilsa,  El  va  xalqning  dardlari 
(qismati) achchiq bo’ladi. Jahongir kishi aysh-ishratga mahliyo bo’lsa, Elini buzadi 
(xarob qiladi), o’zi (esa) tilamchi Boiib qoladi. 
Yusuf  Xos  Hojib  takabburlik,  mag’rurlanish,  kekkayishga  kamtarlik, 
xushsuxanlik,  xushfellilikni  qarshi  qo’yadi.  Amaldorlarga  xoh  katta,  xoh  kichik 
bo’lsin, balandhimmatli, muruvvatli bo’lish, samimiylik xos fazilat ekanligini alohida 
ta'kidlaydi. Insonning haqiqiy boyligi uning ko’z va ko’ngil to’qligi, deb baho beradi. 
Zero, ochko’zlik, ta'magirlik insonda poraxo’rlik kabi yomon illatning tomir otishiga 
olib keladi, deydi. 
Yusuf  Xos  Hojib  oilaviy-maishiy  turmush  ikir-chikirlariga  ham  katta  e'tibor 
beradi.  U  kishilarni  o’ylab  oila  qurishdan  farzand  tarbiya  etish,  oilaning  moddiy 
ta'minotini  yuritishgacha  bo’lgan  eng  ezgu  zaruriy  vazifalarni  birma-bir  bayon 
etadi. Yigitlik va keksalik fasllari haqida  ham fikr yuritib, yigitlikni ehtiyot qilish, 
yigitlik  davrida  qarilikning  g’amini  eyish,  bu  to’g’rida  qayg’urish  kabi  zaruriy 
narsalar haqida tavsiyalar beradi. 
Olim  insonning  turli  marosimlar,  yig’inlar,  uchrashuvlar,  ziyofatlarda  o’zini 
tutishi,  xulq-odob  qoidalariga  rioya  etishi  haqida  fikr  yuritib,  mehmon  va 
mezbonlik  qoidalari,  shartlari,  tartib-intizomlari  haqitla  mu-him  o’gitlar  beradi. 
Masalan, «Qutadg’u bilig»dagi elchilar (diplomatlar) huzurida, shohlar saroyida, to’y 
va aza marosimlari kishi o’zini qanday tutishi, odobi masalalari hozirgi davrda ham 
o’ta dolzarbdir. 
Yusuf Xos Hojib «Qutadg’u bilig» asarini yozishda Sharqda keng yoyilgan o’git-
nasihat janriga doir asarlarga tayanib ish ko’rsa ham  mulohazalarni  bayon  etishda 
hayotiy  dalillarga  ko’proq  murojaat  etadi.  Masalan,  insonga  yaxshilik  bilan 
yomonlik qilishning oqibatlarini quyidagicha bayon etadi: 
o’zingezgu  bo’lsang,  oting  maqtovga  loyiqdir,  Agar  yomon  bo’lsang,  tahqirga 
mahkumsan, ey latif. Tuban Zahhok ne tufayli tahqirga loyiq bo’ldi,  Baxtli Faridun 
qanday  qilib  madhga  sazovor  boidi.  Biri  ezgu  edi,  uni  madh  qildilar,  Biri  yomon 
edi, uni so’kdilar. 
Demak, ezgulik va essizlik bu o’rinda qiyos etiladi. 
Shunday qiyosni biz yaxshilik bilan yomonlik, rost bilan yolg’onchi-lik, yorug’lik 
bilan  ziyo,  samimiylik  bilan  quvlik,  kamtarlik  bilan  takabburlik,  bilimlilik  bilan 
johillik,  saxiylik  bilan  baxillik  va  boshqa  juda  ko’p  axloqiy  xislatlar 
taqqoslanganda  ham  ko’ramizki,  bu  uslub  muayyan  maqsadni  amalga  oshirishda 
muhim ahamiyatga ega. 
Yusuf  Xos  Hojibning  o’zi  kishilarga  munosabatda  o’rtacha  yo'1  tutishni  tavsiya 
etadi. Shunda do’st dushmanga aylanmaydi, ezgu ishlar amalga osha boradi. 
«Qutadg’u  bilig»da  yana  jumboqlarni  echish  usullaridan  ham  foydalanilgan.  Bu 
uslub  o’quvchini  asarga  qiziqtiradi,  uni  o’qimishli  qiladi.  Hozirgi  davrda  bu 
muammoli  talim  deb  yuritiladi.  Ammo  bizda  jumboq-muammoli  ta'lim  o’ziga  xos 
xususiyatga  ega.  Masalan,  asardagi  Kuntug’mish  (Elig)  bilan  Oyto’ldi 
munozarasini olaylik. 
Bu  munozarada  olim  quyidagi  fikrni  ilgari  suradi:  Elig  Oyto’ldiga  o’rin  berganda 
o’tirmagan, «Xon yonida menga o’rin yo'q»,  - degan edi. Erga koptok qo’ygani  va 
unga  o’tirgani  bilan  Oyto’ldi  -  davlat  koptok  kabi  barqaror  emas,  bir  joyda 


 
73 
turmaydi, degani. Elig boqqanda ko’zini yumib  olgani  -  davlat  ham  ko’r  kishi  kabi 
bo’ladi, kimga ilashsa, unga qattiq yopishib oladi, degani edi. Yuzini yashirgani esa, 
barcha qilmishlarim, ya'ni davlat jafo, unga ishonma, degani, deb kishi davlat va baxtga 
quvonib ketmasligi, ulardan quvonib, ortiqcha g’ururlanib ketmay, aksincha, o’zini 
ehtiyot  qilishi,  yig’ilgan  narsalarni  me'yorida  sarflashi,  bexuda  bo’lib,  ichkilikka 
berilmasligi, narsalarni sovurmasligi kerak deb ko’rsatadi. 
Xulosa  qilib  aytganda,  Yusuf  Xos  Hojibning  mazkur  asari  insonni  har 
tomonlama  kamolga  etkazishda  yirik  ta'limiy-axloqiy  asardir.  Shuning  uchun  ham  bu 
asar o’zining ilmiy, ma'rifiy, tarbiyaviy ahamiyatini shu paytgacha saqlab kelmoqda. 

Download 1,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   105




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish